موضوع بحث:
«کنترل کیفیت» چیست؟ چرا؟ و چگونه؟
(اسلاید منتخب: «کنترل کیفیت»)
مسألهٔ بحث:
چگونه می‌توان نقاط ضعف در فرآیندهای تولید یک پدیده را (اعم از فکری یا روانی یا جسمی یا فیزیکی یا …) کشف کرد و برطرف نمود و چگونه می‌توان بطور مستمر، افزایش کیفیت ایجاد کرد؟
فرضیهٔ بحث:
- کیفیت = خصوصیتی در پدیده که میزان تاثیرگذاری آن بر رفع نیاز را مشخص می‌کند (میزان تاثیر پدیده بر رفع نیاز)
- کنترل = بررسی خُرد و کلان، نسبت به عناصر و روابط میان آنها در یک فرآیند، به‌طوری‌که اثر آن فرآيند با هدف ایجاد آن فرآیند یکسان باشد.
- کنترل کیفیت = فرآيند کنترل فرآیندها در تولید یک پدیده
تبیین بحث:
در دانشنامه عمومی ویکی‌پدیا چنین آمده است: (استناد به این دانشنامه، صرفاً برای ایجاد آشنایی اولیه با موضوع است)
در مدیریت کیفیت و مهندسی و تولید صنعتی، بخش کنترل کیفیت و مهندسی کیفیت به بخشی گفته می‌شود که به درست کردن روش‌هایی مشغول است تا کارخانه بتواند به‌وسیله آن روش‌ها از مرغوبیت و مشتری‌پسند بودن کالاهای تولیدی خود مطمئن گردد. این روش‌ها و سیستم‌ها معمولاً با همکاری با دیگر رشته‌های مهندسی و بازرگانی طراحی می‌شوند.
کنترل کیفیت مجموعه عملیاتی نظیر اندازه‌گیری یا آزمون است که روی یک محصول یا کالا انجام می‌شود تا مشخص شود آیا آن محصول با مشخصات فنی مورد نظر مطابقت دارد با خیر.
عمده بحث کنترل کیفیت مربوط به انجام نمونه گیری از محصولات، بازرسی آن نمونه‌ها و تعمیم نتایج به کل انباشت محصول است که بر اساس روش‌های آماری انجام می‌گیرد. از دیگر روش‌های مورد استفاده در کنترل کیفیت، کنترل فرایند تولید محصول به جای کنترل محصول تهیه شده است که با استفاده از روش‌های آماری مانند SPC و … انجام می‌گیرد. مبحث کنترل کیفیت، جایگاه ویژه‌ای در مباحث نظام‌های جامع مدیریت کیفیت دارد.
نتایج، آثار و لوازم بحث:
براساس نگرش سیستمی به دین و براساس نظریه «دین استراتژیک»، گزاره‌های دین، راهبردهای لازم برای فرآیندهای لازم در سیستم‌های زندگی را ارائه کرده‌اند و در بسیاری از موارد، شاخص‌های کیفیت برای خروجی سیستم و حتی فرآیندها را نیز ارائه کرده‌اند؛ بنابراین می‌توان سازه‌های اصلی یک سیستم کنترل کیفیت را در موضوعات مختلف، با استخراج شاخص‌ها و فرآیندهایی که در گزاره‌های دین راجع به آن موضوع آمده است، طراحی نمود؛ بالخصوص در مواردی که مرتبط با منابع انسانی است مانند سیستم کنترل کیفیت سازمان‌ها.
نمونه‌ای از بیان شاخص‌هایی که اشاره به فرآیند نیز دارند و براساس آنها می‌توان فرآیند کنترل کیفیت تعریف کرد:
نکاتی از آیات قرآن در ارتباط با «ارزیابی عملکرد منابع انسانی و فرآیندهای سازمانی»
- ارزیابیِ عملکرد، از ساختارهای خلقت و منطق تصمیم‌گیری است و به‌هدف فعال‌سازی ظرفیت‌هاصورت می‌پذیرد:
وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهيمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمين[۱]
ارزیابی به‌صورت ارزیابی عملکرد است و رفتارها ومهارت‌ها ارزیابی می‌شوند (ابتلی)
ارزیابی توسط شاخص‌ها صورت می‌پذیرید (بکلمات)
ارزیابی‌شونده قبلا عمل به این شاخص‌ها را تعهدکرده است (بکلمات)
ارزیابی، چند مرحله‌ای و چند شاخصی است (فاتمهن)
در صورت مورد انتظار بودن نتایج ارزیابی، ارتقاءصورت می‌پذیرد (جاعلک للناس اماما)
ارتقاء و تصدی فعالیت‌ها بدون وجود شاخص‌های موردنیاز، انجام نمی‌گیرد (لاینال عهدی الظالمین)
- ارزیابی عملکرد در موقعیت‌های بحرانی و ارزیابی مدیریت بحران‌ها از اقسام ضروری ارزیابی عملکرداست:
وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرين[۲]
ارزیابی عملکرد در موقعیت فشار رقباء (خوف)[۳])
ارزیابی عملکرد در موقعیت کمبود اطلاعات (جوع)
ارزیابی عملکرد در موقعیت کمبود منابع مالی (نقص الاموال)
ارزیابی عملکرد در موقعیت کمبود منابع انسانی (نقص الانفس)
ارزیابی عملکرد در موقعیت ضرردهی و سقوط اثرگذاری(نقص الثمرات)
ارزیابی عملکرد در مهارت تبدیل تهدید‌ها به فرصت‌ها
شاخص موفقیت در این ارزیابی‌ها، مهار احساسات باواقع‌بینی‌ها، ایجاد انسجام میان نیروهای ضربه‌دیده[۴])،بهره‌برداری بهینه از منابع باقی‌مانده[۵]) و ساختارسازی برای تغییر در آینده (بشّر الصابرین)
ابراز اشتیاق به بقاء سازمان حتی در سخت‌ترین وضعیت‌ها
- در ارزیابی عملکرد، موقعیت‌های سوءاستفاده، شبیه‌سازی می‌شوند و ارزیابی‌شوندگان بدون اطلاع از مَجازی بودنِ موقعیت، موظف به تصمیم و بروز عملکرد هستند:
فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَليکُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ[۶]
- در ارزیابی عملکرد، توانایی تصمیم‌گیری و محاسبهٔ نفع و ضرر در موقعیت‌ها و تلاش برای حداکثرسازی منافع، از شاخص‌های اصلی است و می‌تواند واگذاری مدیریتی در بخش مربوطه را به‌دنبال داشته باشد:
وَابْتَلُوا الْيَتامى حَتَّى إِذا بَلَغُوا النِّکاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداًفَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ[۷]
- در ارزیابی عملکرد، مهارت تعاون و فایده‌رسانی به سطوح زیردست، از شاخص‌های اصلی است:
وَهُوَ الَّذي جَعَلَکُمْ خَلائِفَ الْأَرْضِ وَ رَفَعَ بَعْضَکُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍلِيَبْلُوَکُمْ في ما آتاکُم[۸]
- در ارزیابی عملکرد، مهارت اصلاح نواقص و مشکلات قبلی، از شاخص‌هاست.
بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ[۹]
- قراردادن در موقعیتی که بتواند با قدری دست‌کاری،تعهد و مسئولیت خود را به‌صورت غیرواقعی انجام شده نشان دهد و همچنین بررسی میزانواقع‌بینی در وعده دادن و تعهدسازی از شاخص‌های ارزیابی عملکرد است:
وَلا تَکُونُوا کَالَّتي نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْکاثاً تَتَّخِذُونَ أَيْمانَکُمْ دَخَلاً بَيْنَکُمْ أَنْ تَکُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبى مِنْ أُمَّةٍ إِنَّمايَبْلُوکُمُ اللَّهُ بِه[۱۰]
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
دین‌شناسی، علم دینی، مدل‌های دینی، مدل کنترل کیفیت سازمان با اقتباس از نگرش اسلام
- سوره بقره/ آیه۱۲۴
ترجمه: و چون پروردگارابراهيم، وى را با صحنههايى بيازمود و او بحد کامل آن امتحانات را انجام بداد، بوىگفت: من تو را امام خواهم کرد ابراهيم گفت: از ذريه ام نيز کسانى را بامامت برسان فرمود عهد من بستمگران نمیرسد.[↩]
- سوره بقره/ آیه۱۵۵
ترجمه:ما بطور حتم و بدون استثناء همگى شما را يا با خوف و يا گرسنگى و يا نقص اموال و جانهاو ميوهها مىآزمائيم، و تو اى پيامبر صابران را بشارت ده.[↩]
- با اشاره به آیه شریفه وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذينَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْقَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذينَ أَشْرَکُوا أَذىً کَثيراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوافَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ (آل‌عمران/۱۸۶[↩]
- اشاره به آیه شریفه حتی اذا فشلتم و تنازعتم فی الامر (آل‌عمران/۱۵۲[↩]
- با اشاره به آیه شریفه لَتُبْلَوُنَّ في أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ(آل‌عمران/۱۸۶[↩]
- سوره بقره/ آیه۲۴۹
ترجمه:و همين که طالوت سپاهيان را بيرون برد گفت خدا شما را با نهرى امتحان کند، هر که ازآن بنوشد از من نيست و هر کس از آن ننوشد از من است مگر آن کس که با مشت خود کفى برداردو لبى تر کند[↩]
- سوره نساء/ آیه۶
ترجمه:يتيمان را آزمايش نمائيد تا هنگامى که بالغ شده و تمايل به نکاح پيدا کنند، آن گاهاگر آنها را دانا به درک مصالح زندگانى خود يافتيد اموالشان را به آنها باز دهيد[↩]
- سوره انعام/ آیه۱۶۵
ترجمه:او است کسى که شما را خليفههاى زمين قرار داد و برخى را به درجاتى بر بعض ديگر برترىداد تا شما را در آنچه به شما داده آزمون کند.[↩]
- سوره اعراف/ آیه۱۶۸
ترجمه:آنها را به خوبىها و بدىها بيازموديم شايد به خدا باز گردند.[↩]
- سوره نحل/ آیه۹۲
ترجمه:و چون آن کس که رشته خود را از پس تابيدن پنبه و قطعه قطعه کند مباشيد که قسمهايتانرا ما بين خودتان براى آن که گروهى بيشتر از گروه ديگر است دستاويز فريب کنيد. حق اينستکه خدا شما را به قسمها امتحان مىکند.[↩]