بسم الله الرحمن الرحیم

دسته‌ها
محصولات

درس نامهٔ حوزه و تمدن سازی

موضوع بحث:

 «درس‌نامه حوزه و تمدن‌سازی»

مسألهٔ بحث:

ثمره و نتیجه تحصیلات طلاب در حوزه‌های علمیه، باید پاسخگوی چه نیازها و مسائلی در آینده باشد؟

فرضیهٔ بحث:

اصلی‌ترین تلاش حوزه‌های علمیه در سَده آینده باید متمرکز بر استخراج فرآیندهای سیستم‌های تمدنی از دین و تبدیل آنها به مدل عملیاتی باشد.

تبیین بحث:

براساس «نگرش سیستمی به دین» (ص ۲۳۷)، اقامه دین در دنیا و به فعلیت‌ رسیدن تربیت دینی در زندگی بشریت، نیاز به راهبری دین در کلیه جوانب و زوایای زندگی بالخصوص در مقیاس کلان دارد. گسترش جمعیت و روابط جمعی، سبب شده است تا ساختارسازی‌ و فرآیندسازی، به جای حرکت‌ها و تصمیمات فردی یا گروهی، فعال شوند. 

از این رو، حوزه‌های علمیه که عهده‌دار فهم، تبیین، دفاع و اقامه معرفتی دین هستند، در صورتی می‌توانند ماموریت خود را به سرانجام رسانند که در مقیاس کلان (ساختارها و فرآیندهای تمدنی) به استنباط نظر خداوند بپردازند و به گونه قابل مقایسه با دستاوردهای بشری عرضه کنند که مخاطب جهانی، برتری دیدگاه و مدل‌های اسلام را لمس کند. 

فهرست زیر، فهرست پیشنهادی برای «درس‌نامه حوزه و تمدن‌سازی» است تا افق دید طلاب را به سمت‌وسوی وظیفه مرکزی‌شان در دهه‌های آینده سوق دهد:

سرفصل‌های درس‌نامهٔ «حوزه و تمدن‌سازی»

تصویر کلی:

  • مقدمه: شناسنامه بحث
  • پیش‌نیاز: هویت حوزه و تمدن
  • فصل اول: سازه‌ها و فرآیندهای تمدن‌سازی
  • فصل دوم: شاخص‌های تمدن اسلام
  • فصل سوم: مطالعات عینی و تاریخی (با رویکرد تحلیلی)
  • فصل چهارم: تجربه ­ها و تلاش­های متنوع تمدنی در دنیای اسلام (وضعیت کنونی)
  • فصل پنجم: وضعیت موجود تمدن غربی و شرقی غیراسلامی
  • فصل ششم: دانش و مهارت‌های لازم برای فعالیت درفضای تمدن‌سازی اسلامی
  • فصل هفتم: نمونه‌های تمدنی
  • فصل هشتم: برنامه عملیاتی تحقیقاتی، آموزشی، فرهنگی
  • منبع‌شناسی

 (محورهای چهارم و پنجم این فهرست، و برخی اصلاحات توسط جناب حجت‌الاسلام حبیب‌الله بابایی معاونت گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پیشنهاد شده است.)

محتوای فصول:

  • مقدمه:
    • شناسنامه بحث
    • انگیزه توجه به این بحث
    • ضرورت بحث
    • هدف از بحث
    • روش بحث
    • فهرست بحث
  • پیش‌نیاز:
    • هویت تمدن و تمدن‌سازی
    • هویت دین و انتظارات از دین و قلمرو دین
    • هویت حوزه و ماموریت حوزه‌ها
  • فصل اول بحث: سازه‌ها و فرآیندهای تمدن‌سازی (لایه‌هاو زوایای بحث تمدن‌سازی)
    • تعریف (واشاره به جامعه‌سازی و نظام‌سازی)
    • شاخص‌های انسان مطلوب
    • زیرساخت‌های کلان یک تمدن (سیستم نگرشی، قانونی و فرهنگی کلان اجتماعی)
    • رویکردها و روش­های تمدن­ پژوهی؛
    • سازه‌های یک تمدن (فهرست و نقشه سیستم‌های یک تمدن –اشاره به مدل نیازهای انسان در شبکه هستی)
    • فرآیندهای تمدن‌ساز
    • شاخص اصلی تحقق یک تمدن
    • هویت فرهنگ و مهندسی فرهنگی
    • فرهنگ و تمدن
    • مراحل تحقق یک تمدن (نقطه شروع، مراحل، مرکز ثقل، نقاط بحران، جریان اصلی، نقطه پایان)
  • فصل دوم: شاخص‌های تمدن اسلام
    • دین وتمدن؛
    • جریان­‌شناسی انتقادی مطالعات تمدنی (اعم ازموافقین و مخالفینِ نگرش تمدنی) در دنیای اسلام؛
    • مبانی تمدنی در اسلام و ظرفیت­های اندیشهٔ اسلامی در تمدن­ سازی.
    • فهرست شاخص‌ها و تعیین نقطه شروع، مرکز ثقل، نقاط بحران، مراحل، محصول نهایی
    • تعابیرقرآنی و روایی تمدنی (امت، ملت، قوم، حیات طیبه، شعوب، قبائل، سنت، ام القری، شریعت، بلد امن، …..)
    • معادلات تمدنی در قرآن و روایات (اگر آنگاه‌ها)
  • فصل سوم: مطالعات عینی و تاریخی (با رویکرد تحلیلی)
    • اسلام و فرهنگ­های زمینه­ای آن در عربستان، ایران، اندلس، بیزانس، مصر، شمال آفریقا، و هند؛
    • اسلام و سازه­های تمدنیِ شکل­ گرفته در دوره­های مختلف تمدن اسلامی (گذشته و حال)؛
    • مناسبات اسلام با فرهنگ­هاو تمدن­‌های بیرونی از قلمرو اسلام در گذشته؛
    • فرهنگ کنونی درکشورهای اسلامی و غیر اسلامی و نسبت آن با هویت اسلامی مسلمین؛
  • فصل چهارم: تجربه ­ها و تلاش­های متنوع تمدنی در دنیای اسلام (وضعیت کنونی)
    • ترکیه؛
    • مالزی؛
    • شمال آفریقا؛
    • جهان عربی جدید؛
    • ایران؛
    • نقش و کارکرد انقلاب اسلامی ایران در تمدن سازی
    • بیداری اسلامی درجهان اسلام
  • فصل پنجم: وضعیت موجود تمدن غربی و شرقی غیراسلامی
    • توصیف تمدن موجود غرب (با ذکر شاخص‌ها و ساختارهای بین‌المللی)
    • توصیف تمدن موجود شرق (با ذکر شاخص‌ها و ساختارها)
    • کثرت ووحدت تمدنی (جهانی‌سازی)
    • گفتگوو تنازع و تعارف تمدن‌ها
    • پیش‌بینی روند صد سالهٔ آینده جهانی
    • کارتطبیقی میان تمدن اسلامی و تمدن غربی و تمدن­های شرقی
    • مطالعات انتقادی الگوهای تمدنی در دنیای امروز اسلام (به لحاظ جغرافیایی (مانندترکیه، مالزی، شمال آفریقا) و غیره) و به لحاظ ایدئولوژیک (گفتمان شیعی، گفتمان سنی لیبرال، سنی سلفی، و سنی سیاسی)؛
  • فصل ششم: دانش و مهارت‌های لازم برای فعالیت درفضای تمدن‌سازی براساس اسلام
    • مهارت کلان‌نگری و تشخیص و تبیین فرآیندها در مقیاس‌های کلان
    • آینده‌پژوهی
    • استراتژی‌سازی و برنامه‌نویسی کشوری (چشم‌انداز، سیاست‌ها، پروتکل‌ها)
    • سیستم‌سازی، فرآیند‌شناسی و شاخص‌سازی
    • نقشه‌شناسی‌و نقشه‌سازی (سامانه موضوعات و مسائل زندگی)
    • روش تحقیق مدل‌سازانه
    • موضوع‌شناسی فقهی
    • مهندسی فرهنگی و مؤلفه‌های فرهنگ‌سازی، فلسفه‌های مضاف و فلسفه علوم انسانی، طبقه‌بندی علوم، مدل‌های توسعه، جهانی‌سازی، معادلات شهر‌سازی، آرمان‌شهرنویسی، نظریات عدالت، رفاه، رشد، سعادت، دولت، ملت، قانون، جامعه، رسانه، تکنولوژی و ابزار….
    • نگرش سیستمی به دین
    • الگوریتم اجتهاد مدل‌ساز
  • فصل هفتم: نمونه‌ها
    • نمونه مدل‌ها و استراتژی‌های تمدن‌ساز که از گزاره‌های دین اخذ شده‌اند
    • نمونه آرمان‌شهرها و مدینه‌های فاضله تألیف شده یا تلاش‌شده برای تحقق
    • تصویری از آرمان‌شهر مهدوی 
  • فصل هشتم: برنامه عملیاتی تحقیقاتی، آموزشی و فرهنگی برای حوزهٔ تمدن‌ساز
    • راهبردهای تحقیقاتی
    • راهبردهای آموزشی
    • راهبردهای فرهنگی
    • توصیه‌های اجرایی
  • منبع‌شناسی
    • فهرستی از کتاب‌ها
    • فهرستی از مقالات
    • فهرستی از شخصیت‌ها
    • فهرستی از منابع الکترونیکی

 (تفصیل بحث «تمدن و تمدن‌سازی» در: ص ۷۶۱)

مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:

دین‌شناسی، تمدن‌شناسی، تمدن اسلام، علم دینی، سیستم‌های تمدنی، حوزه علمیه، آموزش‌های حوزوی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.