موضوع بحث:
«توصیف ایده شرح کتاب‌های بدایه‌الحکمه و نهایه‌الحکمه با رویکرد سیستمی»
مسألهٔ بحث:
«علم فلسفه» چگونه زیرساخت کلیه علوم است و چگونه می‌توان از فلسفه عام، فلسفه‌های مضاف را استخراج کرد؟ (ظرفیت‌شناسی فلسفه برای تحول در علوم انسانی و تمدن‌سازی)
فرضیهٔ بحث:
تحصیل فلسفه به صورت کاربردی یعنی: متعلّم بتواند «معناداری زندگی» را برای اذهان مسأله‌دار ثابت کند و اقناع ایجاد کند. (نه فقط اسکات)
اهداف تکمیلی در فلسفهٔ اسلامی:
- بتواند اثبات کند واقعیت‌هایی هستند. (خارج از خیال و توهّم ما)
- بتواند اثبات کند این واقعیت‌ها، یک شبکه و دستگاه منسجم و یکپارچهٔ وجودی را تشکیل داده‌اند و تصادفی و از هم‌گسسته نیستند.
- بتواند روابط[۱] بین موجودات و ساختار کلان هستی را ترسیم کند و برای مدّعیات خود استدلال بیاورد.
- بتواند به سؤالات هفت‌گانهٔ چه هستیم؟ از کجا آمده‌ایم؟ چگونه آمده‌ایم؟ به کجا می‌رویم؟ در کجا هستیم؟ با چه موجوداتی هستیم؟ چگونه حرکت می‌کنیم؟ پاسخ عقلانی بدهد.[۲]
- بتواند وجود خدا و خصوصیات وجودی او را با برهان عقلی اثبات کند.[۳]
- بتواند کیفیت ربط موجودات با خداوند را توضیح دهد و برای مدّعای خود استدلال بیاورد.
- بتواند کیفیت خلقت جهان را توصیف کند و استدلال بیاورد و با فرضیات فیزیک جدید مقایسه کند.
- بتواند تصویر فلسفی با استدلال از جهان مادی، ماده، فضا، زمان، نور، انرژی ارائه دهد و با فرضیات فیزیک جدید مقایسه کند.
- بتواند توصیفی از جهان‌های ماوراء ماده ارائه دهد و بر آن استدلال بیاورد و با توصیف‌های عرفانی (صادق و کاذب) مقایسه کند و اعتبارسنجی نماید.
- بتواند حقیقت نفس و روح و ذهن و رابطهٔ آنها با یکدیگر و با بدن را با استدلال توصیف کند و با فرضیات روان‌شناسی و توصیف‌های عرفانی مقایسه کند.
- بتواند نگرش‌های مطرح در فلسفهٔ اسلامی را در یک جدول تطبیقی عرضه کند و تأثیر انواع نگرش‌ها به هستی و شبکهٔ موجودات، در زندگی را به تصویر بکشد به گونه‌ای که مخاطب اهمیت دست‌یابی به نگرشی صحیح و جامع از هستی (داشتن اطلاعات فلسفی درست) را لمس کند.
- بتواند تأثیر مبانی فلسفی را در تعلیم و تربیت، برنامه‌ریزی و مدیریت، دین‌شناسی، تصمیم‌گیری و معنی زندگی، با شواهد و مستندات نشان دهد.
- مدّعای فلسفه‌های الحادی و فلسفه‌های شرقی و غربی را بشناسد و بتواند حداقل یک نقد نسبت به آنها ارائه کند.
- فهرستی از برهآنهای عقلی و استدلال‌های فلسفی به کار رفته در قرآن و روایات را در دست داشته باشد و بتواند تبیین‌های فلسفی متخصّصین از این آیات و روایات را تحلیل و تشریح کند.[۴] (مثلاً بیآنهای موجود در کتاب المیزان و کتاب بحارالأنوار)[۵]
- بتواند سخنرانی‌ها و مقالات تخصّصی فلسفی را درک کند و به سؤالاتی که در مورد محتوای آنها پرسیده می‌شود پاسخ بدهد.
حداقلی قطعی:
بتواند نگرش دین نسبت به هستی و برتری این نگرش بر موارد رقیب را با استدلال عقلی ارائه کند.
اهداف تکمیلی در کلام اسلامی:
- بتواند برای کلّیهٔ اهداف مذکور در فلسفه، به جای برهان عقلی، استدلال نقلی بیاورد. (مثلا بگوید: به استناد آیهٔ… نگرش دین نسبت به کیفیت خلقت این‌گونه است که…)
- جداول تطبیقی بین گزاره‌های دین و فرضیات دیگر نگرش‌ها تهیه کند.
- بتواند در صورت ایراد سؤال یا نقد نسبت به معقول نبودنِ محتوای گزارهٔ دین، عقلانیت محتوا را ثابت کند.
- بتواند دستگاه فکری دین را به صورت مجموعه‌ای از گزاره‌ها (آیات و روایات) به صورت یک شبکهٔ منسجم در یک مقاله یا سخنرانی علمی با شواهد و مستندات ارائه کند. (نگرش اسلام به هستی، انسان و زندگی چیست؟ )
- بتواند فلسفهٔ دین، انسان‌شناسی، فلسفهٔ جامعه‌شناسی، فلسفهٔ تاریخ، فلسفهٔ زندگی، بر اساس نگرش اسلام را با ذکر مستندات ارائه دهد.
- بتواند ضرورت اختیارِ انسان و عدل الهی، ثواب و عقاب، نبوت، امامت و معاد را بر اساس برهان عقلی اثبات کند و گزاره‌های دینی نگرش‌ساز نسبت به این موضوعات را تبیین کند به گونه‌ای که منجر به تغییر تصمیم و تغییر رفتار در مخاطب شود.
- نگرش‌ها و دستگاه‌های فکری رقیب[۶] در زمان حال و آینده را در موضوعات فوق بشناسد و بتواند آنها را حداقل در یک مورد نقد کند.
- فهرستی از شبهات دینی مرتبط با نگرش‌ها که دارای فراوانی در جامعه و جهان هستند را تهیه کند و بتواند در یک مناظرهٔ دانشجویی پاسخ اقناعی بدهد.
- بتواند با استفاده از منابع تخصّصی، عقلانیت موجود در تمام گزاره‌های دین (آیات، روایات صحیح، سیرهٔ قطعیهٔ معصوم) را استخراج کرده و طوری به مخاطب ارائه دهد که منطقی بودن آن ملموس شود.
- بتواند شاخص‌های قابل تمایز برای اعتبارسنجی صحّت ادعای یک پیامبر و امام را به گونه‌ای به مخاطب معرفی کند که او بتواند در صورت برخورد با یک مدّعی، اعتبارسنجی عملی اولیه را انجام دهد.
حداقلی قطعی:
بتواند دستگاه فکری دین را ترسیم کند و عقلانیت آن را اثبات نماید.
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
علوم حوزوی، علوم عقلی، فلسفه و حکمت، حکمت متعالیه، فلسفه کاربردی
- کیفیت، کمّیت و جهت اثرگذاری و اثرپذیری بر یکدیگر و موقعیت و رتبهٔ هر یک از موجودات در این شبکه.[↩]
- بتواند مقاله یا سخنرانی‌ای را که با جملهٔ «ما در جهانی زندگی می‌کنیم که از جهت وجودی…» آغاز می‌شود ارائه کند. بتواند سرمنشأ هستی را با استدلال نشان دهد. بتواند کیفیت خلقت را با استدلال توصیف کند.[↩]
- بتواند به گونه‌ای عالم وجود و خداوند را توصیف کند که تصوّر چنین خدایی مستلزم تصدیق به وجود آن باشد.[↩]
- در یک مقالهٔ علمی یا در یک سخنرانی یا در یک گفتگوی علمی.[↩]
- و در مواردی که تحلیلی تخصّصی یافت نشود بتواند فهم اولیه‌ای از آنها به صورت روشمند پیدا کند مثلاً بتواند بر گفتگوی حضرت رضا علیه‌السلام با عمران صابی توضیحی ارائه کند یا بتواند نسبت به محتوای احادیث کتاب توحید صدوق، فهم اولیه‌ای را در مخاطب ایجاد نماید.[↩]
- اعمّ از تفکرات بشری (کلام بین الایمان و الکفر) ، و ادیان آسمانی (کلام بین الادیان) ، و مذاهب و فرقه‌های اسلامی (کلام بین‌المذاهب) .[↩]