انتشار در: مجلهٔ رهنامهٔ پژوهش، بهار و تابستان ۱۳۹۳، شمارهٔ ۱۷ و ۱۸، از ص۸۴ تا ۹۱
بسم الله الرحمن الرحیم
برای اینکه فلسفه و حکمت به صورت تخصصی پیگیری و نیاز طلبه و حوزه و جامعه تامین شود نیاز به برنامه‌ای هست که اهداف دقیق و مراحل نیل به این اهداف و کتب لازم هر مرتبه را معرفی کند لذا برنامه زیر یک برنامه پیشنهادی برای این امر و تربیت حکیمانی است که امروز بیش از پیش به آنها نیازمندیم.
اهداف تکمیلی در واحد آموزشیِ «نگرش و عقائد دین»[۱]:
(از واحدهای دین‌‌شناختی)
اهداف واحد آموزشی فلسفه
۱ـ بتواند اثبات کند واقعیت‌هایی هستند. (خارج از خیال و توهم ما)
۲ـ بتواند اثبات کند این واقعیت‌ها، یک شبکه و دستگاه منسجم و یکپارچه وجودی را تشکیل داده‌اند و تصادفی و از هم‌گسسته نیستند.
۳ـ بتواند روابط[۲] بین موجودات و ساختار کلان هستی را ترسیم کند و برای مدعیات خود استدلال بیاورد.
۴ـ بتواند به‌سوالات هفت‌گانه چه هستیم؟ از کجا آمده‌ایم؟ چگونه آمده‌ایم؟ به کجا می‌رویم؟ در کجا هستیم؟ با چه موجوداتی هستیم؟ چگونه حرکت می‌کنیم؟ پاسخ عقلانی بدهد.[۳]
۵ـ بتواند وجود خدا و خصوصیات وجودی او را با برهان عقلی اثبات کند.[۴]
۶ـ بتواند کیفیت ربط موجودات با خداوند را توضیح دهد و برای مدعای خود استدلال بیاورد.
۷ـ بتواند کیفیت خلقت جهان را توصیف کند و استدلال بیاورد و با فرضیات فیزیک جدید مقایسه کند.
۸ـ بتواند تصویر فلسفی با استدلال از جهان مادی، ماده، فضا، زمان، نور، انرژی ارائه دهد و با فرضیات فیزیک جدید مقایسه کند.
۹ـ بتواند توصیفی از جهان‌های ماوراء ماده ارائه دهد و بر آن استدلال بیاورد و با توصیف‌های عرفانی (صادق و کاذب) مقایسه کند و اعتبارسنجی نماید.
۱۰ـ بتواند حقیقت نفس و روح و ذهن و رابطه آنها با یکدیگر و با بدن را با استدلال توصیف کند و با فرضیات روان‌شناسی و توصیف‌های عرفانی مقایسه کند.
۱۱ـ بتواند نگرش‌های مطرح در فلسفه اسلامی را در یک جدول تطبیقی عرضه کند و تاثیر انواع نگرش‌ها به هستی و شبکه موجودات، در زندگی را به تصویر بکشد بهگونهای که مخاطب اهمیت دست‌یابی به نگرشی صحیح و جامع از هستی (داشتن اطلاعات فلسفیِ درست) را لمس کند.
۱۲ـ بتواند تاثیر مبانی فلسفی را در تعلیم و تربیت، برنامه‌ریزی و مدیریت، دین‌شناسی، تصمیم‌گیری و معنی زندگی، با شواهد و مستندات نشان دهد.
۱۳ـ مدعای فلسفه‌های الحادی و فلسفه‌های شرقی و غربی را بشناسد و بتواند حداقل یک نقد نسبت به آنها ارائه کند.
۱۴ـ فهرستی از برهان‌های عقلی و استدلال‌های فلسفی به‌کار رفته در قرآن و روایات را در دست داشته باشد و بتواند تبیین‌های فلسفیِ متخصصین از این آیات و روایات را تحلیل و تشریح کند.[۵] (مثلاً بیان‌های موجود در کتاب المیزان و کتاب بحارالانوار)[۶] بتواند سخنرانی‌ها و مقالات تخصصی فلسفی را درک کند و به سوالاتی که در مورد محتوای آنها پرسیده می‌شود پاسخ بدهد.
حداقلی قطعی:
بتواند نگرش دین نسبت به هستی و برتری این نگرش بر موارد رقیب را با استدلال عقلی ارائه کند.
۱ـ بتواند اثبات کند واقعیت‌هایی هستند. (خارج از خیال و توهم ما)
۲ـ بتواند اثبات کند این واقعیت‌ها، یک شبکه و دستگاه منسجم و یکپارچه وجودی را تشکیل داده‌اند و تصادفی و از هم‌گسسته نیستند.
۳ـ بتواند روابط بین موجودات و ساختار کلان هستی را ترسیم کند و برای مدعیات خود استدلال بیاورد.
۴ـ بتواند به‌سوالات هفت‌گانه چه هستیم؟ از کجا آمده‌ایم؟ چگونه آمده‌ایم؟ به کجا می‌رویم؟ در کجا هستیم؟ با چه موجوداتی هستیم؟ چگونه حرکت می‌کنیم؟ پاسخ عقلانی بدهد.
۵ـ بتواند وجود خدا و خصوصیات وجودی او را با برهان عقلی اثبات کند.
۶ـ بتواند کیفیت ربط موجودات با خداوند را توضیح دهد و برای مدعای خود استدلال بیاورد.
۷ـ بتواند کیفیت خلقت جهان را توصیف کند و استدلال بیاورد و با فرضیات فیزیک جدید مقایسه کند.
۸ـ بتواند تصویر فلسفی با استدلال از جهان مادی، ماده، فضا، زمان، نور، انرژی ارائه دهد و با فرضیات فیزیک جدید مقایسه کند.
۹ـ بتواند توصیفی از جهان‌های ماوراء ماده ارائه دهد و بر آن استدلال بیاورد و با توصیف‌های عرفانی (صادق و کاذب) مقایسه کند و اعتبارسنجی نماید.
۱۰ـ بتواند حقیقت نفس و روح و ذهن و رابطه آنها با یکدیگر و با بدن را با استدلال توصیف کند و با فرضیات روان‌شناسی و توصیف‌های عرفانی مقایسه کند.
۱۱ـ بتواند نگرش‌های مطرح در فلسفه اسلامی را در یک جدول تطبیقی عرضه کند و تاثیر انواع نگرش‌ها به هستی و شبکه موجودات، در زندگی را به تصویر بکشد بهگونهای که مخاطب اهمیت دست‌یابی به نگرشی صحیح و جامع از هستی (داشتن اطلاعات فلسفیِ درست) را لمس کند.
۱۲ـ بتواند تاثیر مبانی فلسفی را در تعلیم و تربیت، برنامه‌ریزی و مدیریت، دین‌شناسی، تصمیم‌گیری و معنی زندگی، با شواهد و مستندات نشان دهد.
۱۳ـ مدعاهای مشهور فلسفه‌های الحادی و فلسفه‌های شرقی و غربی را بشناسد و بتواند حداقل یک نقد نسبت به آنها ارائه کند.
۱۴ـ فهرستی از برهان‌های عقلی و استدلال‌های فلسفی به‌کار رفته در قرآن و روایات را در دست داشته باشد و بتواند تبیین‌های فلسفیِ متخصصین از این آیات و روایات را تحلیل و تشریح کند. (مثلاً بیان‌های موجود در کتاب المیزان و کتاب بحارالانوار)
۱۵ـ بتواند سخنرانی‌ها و مقالات تخصصی فلسفی را درک کند و به سوالاتی که در مورد محتوای آنها پرسیده می‌شود پاسخ بدهد.
۱۶ـ بتواند مقاله یا سخنرانی‌ای را که با جمله «ما در جهانی زندگی می‌کنیم که از جهت وجودی….» آغاز می‌شود ارائه کند. بتواند سرمنشاء هستی را با استدلال نشان دهد. بتواند کیفیت خلقت را با استدلال توصیف کند.
۱۷ـ بتواند بهگونهای عالم وجود و خداوند را توصیف کند که تصور چنین خدایی مستلزم تصدیق به وجود آن باشد.
۱۸ـ در یک مقاله علمی یا در یک سخنرانی یا در یک گفتگوی علمی و در مواردی که تحلیلی تخصصی یافت نشود بتواند فهم اولیه‌ای از آنها به‌صورت روشمند پیدا کند مثلا بتواند بر گفتگوی حضرت رضا علیه‌السلام با عمران صابی توضیحی ارائه کند یا بتواند نسبت به محتوای احادیث کتاب توحید صدوق، فهم اولیه‌ای را در مخاطب ایجاد نماید.
فهرست واحدهای پیش‌نیاز:
حکمت پایه (نهایة الحکمة)
پیش نیاز:
بدایة الحکمة
اهداف درس:
۱ـ بتواند رؤوس ثمانیه فلسفه و فلسفه‌فلسفه را تبیین کند.
۲ـ فهرست مسائل فلسفه را به‌صورت جدولی از مسائل کاربردی در قالب سوال، ارائه دهد.
۳ـ روش‌شناسی علامه طباطبایی در تولید و تحلیل مساله، در کشف و تحلیل اطلاعات استخراج کند.
۴ـ بتواند نظریه‌های مولف را تشخیص داده، در قالب «منطق مبتنی بر اصول موضوعه» پردازش کند.
۵ـ تاثیر هر نظریه بر دیگر مسائل فلسفه را تشخیص داده، تبیین کند.
۶ـ بتواند براساس قواعد فلسفی، پدیده‌ها را تحلیل وجودشناسانه کند.
۷ـ بتواند نظام هستی را با تعیین عوالم و موجودات و روابط آنها ترسیم کند و برای هر قسمت استدلال نماید.
سرفصل‌های درس:
۱ـ وجودشناسی (اصالت، وحدت، تشکیک، عدم تکرر، مستقل و رابط، واجب و ممکن، واحد و کثیر، ….)
۲ـ ماهیت‌شناسی (احکام ماهیت و ابعاد آن)
۳ـ ارتباط‌شناسی (علت‌ومعلول، قوه و فعل، قدم و حدوث، سبق و لحوق)
۴ـ علم‌شناسی (وجود ذهنی، علم‌وعالم‌ومعلوم، عقل‌وعاقل‌ومعقول)
۵ـ واجب‌شناسی (تعریف واجب‌الوجود، اثبات، احکام، آثار)
۶ـ عوالم‌شناسی (نظام عالم عقلی، نظام عالم مثالی، نظام عالم مادی، حدوث عوالم و استمرار آنها)
منابع درس:
منبع اصلی: نهایه الحکمه
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ آموزش فلسفه، آیت‌الله مصباح یزدی
۲ـ اصول‌فلسفه، علامه طباطبایی
۳ـ رسائل توحیدیه، علامه طباطبایی
۴ـ ابداعات فلسفی علامه طباطبایی، اردستانی
۵ـ فلسفه از آغاز تا مطهری، اسعدی
۶ـ فلسفه فلسفه اسلامی، خسروپناه
۷ـ چیستی فلسفه اسلامی، فیروزجایی
۸ـ هستی‌شناسی، عبدالرسول عبودیت
۹ـ شرح نهایه، مصباح یزدی
۱۰ـ فیزیک و زمان در متافیزیک، عابدی شاهرودی
۱۱ـ شرح مصطلحات فلسفی، شیروانی
۱۲ـ تفاوت اصطلاحات فلسفی،گرجی
۱۳ـ منطق فازی، وحیدیان
۱۴ـ نقد و بررسی مکتب تفکیک، ارشادی‌نیا
۱۵ـ پیش‌فرض‌های فلسفی علم اصول، انتظام
شرح منظومه سبزواری
پیش نیاز:
بدایة الحکمة
اهداف درس:
۱ـ نمای کلان و کلی از حکمت متعالیه و ارتباط آن با حکمت مشاء و اشراق و کلام اسلامی به‌دست آورد.
۲ـ بتواند کلید مفهوم‌های حکمت اسلامی را در قالب اشعار منظومه، دریافت و منتقل کند. (تمرکزهای مفهومی)
۳ـ روش‌شناسی حاج‌ملاهادی را در تولید و تحلیل مساله، در کشف و تحلیل اطلاعات استخراج کند.
۴ـ تاثیر هر نظریه بر دیگر مسائل فلسفه را تشخیص داده، تبیین کند.
۵ـ بتواند براساس قواعد فلسفی، پدیده‌ها را تحلیل وجودشناسانه کند.
۶ـ بتواند نظام هستی را با تعیین عوالم و موجودات و روابط آنها ترسیم کند و برای هر قسمت استدلال نماید.
۷ـ بتواند اصول عقائد کلامی را برهانی سازد.
سرفصل‌های درس:
۱ـ وجودشناسی (اصالت وجود، تشکیک وجود، تقسیمات آن و …)
۲ـ مواد ثلاث (از ابتدای امور عامه تا ابتدای حدوث و قدم )
۳ـ حدوث و قدم
۴ـ قوه و فعل
۵ـ ماهیت
۶ـ علیت
۷ـ جواهر و اعراض (از بحث حدوث و قدم تا انتهای امور عامه)
۸ـ الهیات بالمعنی الاخص (اثبات ذات و احکام آن)
۹ـ مباحث صفات
۱۰ـ مباحث افعال
منابع درس:
منبع اصلی: شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری
۱ـ هستی‌شناسی، عبدالرسول عبودیت
۲ـ شرح نهایه، مصباح یزدی
۳ـ فیزیک و زمان در متافیزیک، عابدی شاهرودی
۴ـ شرح مصطلحات فلسفی، شیروانی
۵ـ تفاوت اصطلاحات فلسفی،گرجی
۶ـ منطق فازی، وحیدیان
۷ـ نقد و بررسی مکتب تفکیک، ارشادی‌نیا
۸ـ پیش‌فرض‌های فلسفی علم اصول، انتظام
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ شرح منظومه ۴ جلدی، شهید مطهری
۲ـ شرح منظومه، ایزوتسو و محقق
۳ـ آموزش فلسفه، آیت‌الله مصباح یزدی
۴ـ اصول‌فلسفه، علامه طباطبایی
۵ـ رسائل توحیدیه، علامه طباطبایی
منطق تخصصی تحلیلی
پیش‌نیاز:
منطق مظفر
اهداف درس:
۱ـ بتواند یک پدیده و یک متن علمی را تجزیه ترکیب منطقی کند. (مراحل قدم‌به‌قدم تحلیل)
۲ـ بتواند تعاریف را ارزیابی و دقیق‌سازی نماید. (الگوریتم تولید تعریف موجّه)
۳ـ بتواند برای یک مدعا، قالب استدلالی تولید کند. (الگوریتم تولید استدلال موجّه)
۴ـ بتواند استدلال‌ها را ارزیابی کند.
۵ـ بتواند مغالطعات را تشخیص دهد و اصلاح کند.
سرفصل های درس:
۱ـ اقسام مفاهیم و اقسام حمل
۲ـ اقسام قضایا، مواد و جهات قضایا
۳ـ اقسام قیاس و شرایط انتاج
۴ـ شرایط حدّ و تعریف
۵ـ شرایط برهان
۶ـ المواضع
۷ـ اقسام مغالطات
۸ـ احوال العلوم
منابع درس:
منبع اصلی: الجوهر النضید
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ منطق کاربردی و منطق مغالطات، علی‌اصغر خندان
۲ـ اساس الاقتباس، خواجه نصیر
۳ـ الشفا، بوعلی
۴ـ المنطق عند الفارابی، ماجد فخری
۵ـ منطق المشرقیین، بوعلی
۶ـ سرشت کلیت و ضرورت، عسکری سلیمانی
۷ـ منطق در آینه آیات و روایات، مرکز تخصصی علم کلام
۸ـ فلسفه منطق، سوزان هاک، ترجمه سیدمحمدعلی حجتی
۹ـ منطق و شناخت‌شناسی، عسکری سلیمانی
۱۰ـ معرفت‌شناسی در قرآن، آیت‌الله جوادی
۱۱ـ شناخت‌شناسی در قرآن، آیت‌الله جوادی
۱۲ـ منطق استدلال، داود حیدری
۱۳ـ استدلال انتقادی، حسن ملکی
روش تحقیق تخصصی (روش تحقیق در فلسفه و عرفان)
پیش‌نیاز:
روش تحقیق در علوم اسلامی
اهداف درس:
۱ـ بتواند برای انجام یک تحقیق فلسفی و عرفانی، طرح تحقیق موجّه و عملیاتی تدوین نماید.
۲ـ بتواند شبکه مسائل فلسفه و عرفان را استخراج و طراحی کند.
۳ـ بتواند رابطه میان مسائل فلسفی و عرفانی، با مسائل صحنه زندگی را کشف و تبیین کند.
۴ـ بتواند رابطه مسائل فلسفی و عرفانی را با علوم انسانی و علم دینی تبیین کند.
۵ـ بتواند مسائل فلسفی و عرفانی را در مقیاس تمدنی توصیف و تبیین کند.
۶ـ بتواند کلیدواژه‌های متناسب هر بحث را در فلسفه و عرفان استخراج و تنظیم کند.
۷ـ بتواند کلیدواژه‌های موجود در منابع دین و مرتبط با مباحث فلسفی و عرفانی را استخراج و تنظیم کند.
۸ـ بتواند روش تفکر و تحلیل هر فیلسوف و عارفی را به‌صورت قدم‌به‌قدم استخراج و مستند کند.
۹ـ بتواند متون فلسفی و عرفانی را تحلیل محتوا کند و ساختار بحث را باز تولید نماید.
۱۰ـ بتواند پارادایم‌ها، رویکردها و روش‌های استفاده شده در متون فلسفی و عرفانی را استخراج و تبیین کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ شبکه مسائل فلسفه و عرفان
۲ـ انواع رویکردهای فلسفی و عرفانی در تحقیقات
۳ـ روش تحلیل مساله در متون فلسفی و عرفانی (تعریف مساله و نیاز و تنقیح محل نزاع)
۴ـ روش فرضیه‌پردازی در فلسفه و عرفان
۵ـ روش تحلیل اطلاعات و ارائه استدلال و شواهد در فلسفه و عرفان (مشاء، اشراق، حکمت متعالیه، ابن عربی)
۶ـ نمونه تعاریف، توصیف‌ها، تبیین‌ها، تفسیرها، توجیه‌ها در متون فلسفی و عرفانی
۷ـ نمونه مطالعات تطبیقی و میان‌رشته‌ای در فلسفه و عرفان
۸ـ نمونه مشکلات و آفات روشی در متون فلسفی و عرفانی
۹ـ نمونه طرح پژوهشی فلاسفه و عرفاء برای بحث در یک موضوع
۱۰ـ مهارت در استفاده از نرم‌افزارهای نور (برای کشف روابط علوم با یکدیگر)
منابع درس:
منبع اصلی: روش‌شناسی فلسفه ملاصدرا، قراملکی + فلسفه فلسفه اسلامی، خسروپناه
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ بررسی و مقایسه شرح منظومه با نهایه‌الحکمه
۲ـ تاثیر قرآن بر شکل‌گیری حکمت متعالیه، بروجردی
۳ـ صدرا و میزان تکیه بر عقل، اخلاقی
۴ـ خودشناسی در حکمت صدرا، اخلاقی
۵ـ حکمت متعالیه در آینه حدیث، دینانی
۶ـ روش‌شناسی و ساختار معرفتی حکمت متعالیه
۷ـ روش‌شناسی علم کلام، خلیلی
۸ـ سیرتاریخی نقد ملاصدرا، قراگزلو
۹ـ مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه دین‌پژوهی
تاریخ فلسفه اسلام
پیش‌نیاز:
بدایة الحکمة
اهداف درس:
۱ـ شناخت سیر تحول و تکامل فلسفه اسلامی
۲ـ فهم نقاط تاثیر و تاثرات مکاتب فلسفی در یکدیگر
۳ـ شناخت تاریخ تطور حکمت متعالیه
۴ـ آشنایی با فلسفه پس از صدرالمتألهین تا عصر حاضر
سرفصل‌های درس:
بررسی آراءکندی، رازی، فارابی، ابن سینا، سهروردی، خواجه نصیر طوسی، میرداماد، ملا صدرا، آخوندملا علی نوری، حاج ملا هادی سبزواری، آقا علی مدرس زنوزی، علامه طباطبائی
منابع درس:
منبع اصلی: تاریخ فلسفه اسلام، دکتر نصر + فلسفه از آغاز تا مطهری، اسعدی
منابع فرعی و تمرین‌ها:
تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، حنّاالفاخوری
تاریخ فلسفه اسلامی، کربن
تاریخ فلسفه در اسلام، میر محمد شریف
ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، دینانی
شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، دینانی
حکمت تحلیلی ۱ (اصول فلسفه)
پیش‌نیاز:
نهایه
اهداف درس:
۱ـ بتواند ویرایش دوم رئوس ثمانیه فلسفه و فلسفه‌فلسفه را ارائه کند.
۲ـ بتواند سیر پیدایش و تحول تفکر فلسفی را برای کشف علل تغییر، تحلیل کند.
۳ـ بتواند فلسفه را از دیدگاه معرفت‌شناسانه توصیف کند.
۴ـ بتواند امکان دست‌یابی به معرفت کاشف از واقع و راه دست‌یابی به آن را تبیین کند.
۵ـ بتواند نقشه تولید ادراکات را ترسیم نماید.
۶ـ بتواند کیفیت تولید ادراکات اعتباری را به زبان فلسفه (معادلات وجودشناسانه) تبیین کند.
۷ـ بتواند جدول تطبیقی از دیدگاه فیلسوفان مسلمان و فلاسفه غرب[۷] در مسائل فوق تهیه کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ تبارشناسی مفاهیم و مسائل فلسفه
۲ـ فلسفه و سفسطه
۳ـ علم و ادراک
۴ـ ارزش معلومات
۵ـ پیدایش کثرت در ادراکات
۶ـ ادراکات اعتباری
۷ـ وجودشناسی
۸ـ قوه و فعل، حرکت و زمان
منابع درس:
منبع اصلی: اصول فلسفه و روش رئالیسم با حواشی شهید مطهری
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ حاشیه علامه طباطبایی بر کفایه
۲ـ شرح مبسوط منظومه، شهید مطهری
۳ـ فلسفه مشاء، یحیی یثربی
۴ـ درآمدی بر فلسفه علم، رضا حبیبی
۵ـ از علم سکولار تا علم دینی، گلشنی
۶ـ کاوش‌های عقل نظری و عقل عملی، حائری یزدی
۷ـ فلسفه اخلاق، مجتبی مصباح
۸ـ فلسفه حقوق، خسروشاهی
۹ـ معرفت‌شناسی معاصر، فعالی
۱۰ـ نقد عقل محض، کانت
نهایه حکمت تحلیلی۲ (اشارات)
اهداف درس:
۱ـ بتواند دستگاه فلسفی بوعلی را در قالب یک نظام علمی ترسیم و تبیین کند.
۲ـ بتواند روش تحلیل مسائل فلسفی را در مشاء توصیف کند.
۳ـ بتواند نقشه هستی را براساس حکمت مشاء ترسیم و تبیین کند.
۴ـ بتواند هر پدیده و هر تغییری را به زبان فلسفه (معادلات وجودی) ترجمه کند.
۵ـ بتواند رابطه ثابت و متغیر، قدیم و حادث، وحدت و کثرت، خالق و مخلوق را تبیین کند.
۶ـ بتواند بی‌نهایت بودن وجود و علم خداوند و کیفیت جمع آن با مخلوق محدود را تبیین کند.
۷ـ بتواند هویت روح و نفس و کیفیت پیدایش، رشد، انتقال و بقاء آن را تبیین کند.
۸ـ بتواند حکمت خانواده و جامعه را براساس دیدگاه مشاء توضیح دهد.
سرفصل‌های درس:
۱ـ وجودشناسی (هویت‌‌ها، علل وجود، بساطت وجود) از نمط چهارم
۲ـ علم‌شناسی (هویت عقل، عقل و عاقل و معقول، علم الهی) از نمط هفتم اشارات
۳ـ ماهیت‌شناسی (مثل افلاطونی، ماده و صورت) از مقاله دوم شفا
۴ـ ارتباط‌شناسی (علت‌ومعلول، علل اربع) از مقاله ششم شفا
۵ـ حرکت‌شناسی (قوه و فعل، حرکت افلاک، حقیقت زمان) از نمط ششم
۶ـ واجب‌شناسی (تعریف واجب‌الوجود، علم الهی، صفات الهی)از نمط چهارم و هفتم
۷ـ نفس‌شناسی (تجرد نفس، قوای نفس، رابطه نفس و بدن) از نمط سوم اشارات
۸ـ جامعه‌شناسی (طبقات اجتماعی، مشاغل، خانواده، سیاست) مقاله دهم از شفا
منابع درس:
منبع اصلی: الاشارات + شفای بوعلی
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ فلسفه مشاء، یحیی یثربی
۲ـ حاشیه بر الالهیات شفا، ملاصدرا
۳ـ شرح الالهیات شفا، ملامهدی نراقی
۴ـ شرح اشارات و تنبیهات، خواجه نصیر
۵ـ المحاکمات بین شرحی الاشارات، قطب‌الدین رازی
۶ـ الهیات شفا، شهید مطهری
۷ـ درآمدی بر فلسفه مشاء، حشمت‌پور
۸ـ دانش‌نامه علایی، بوعلی
۹ـ النجاه، ابن سینا
۱۰ـ التحصیل، بهمنیار
۱۱ـ رسایل الفارابی، فارابی
۱۲ـ شرح الهدایه الاثیریه، صدر المتالهین
۱۳ـ تهافت التهافت وتفسیر ما بعد الطبیعه، ابن رشد
۱۴ـ مقاصد الفلاسفه، غزالی
حکمت تحلیلی۳ (حکمه‌الاشراق)
تعداد واحد و ساعات درس:
۵ واحد (۸۰ ساعت)
پیش‌نیاز:
نهایه
اهداف درس:
۱ـ بتواند دستگاه فلسفی سهروردی را در قالب یک نظام علمی ترسیم و تبیین کند.
۲ـ بتواند روش تحلیل مسائل فلسفی را در اشراق توصیف کند.
۳ـ بتواند نقشه هستی را براساس حکمت اشراق ترسیم و تبیین کند.
۴ـ بتواند هر پدیده و هر تغییری را به زبان فلسفه (معادلات وجودی) ترجمه کند.
۵ـ بتواند رابطه ثابت و متغیر، قدیم و حادث، وحدت و کثرت، خالق و مخلوق را تبیین کند.
۶ـ بتواند بی‌نهایت بودن وجود و علم خداوند و کیفیت جمع آن با مخلوق محدود را تبیین کند.
۷ـ بتواند هویت روح و نفس و کیفیت پیدایش، رشد، انتقال و بقاء آن را تبیین کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ وجودشناسی (نور، وحدت، تشکیک، وجود محمولی) از مقاله اول و دوم حکمت‌الاشراق
۲ـ علم‌شناسی (هویت عقل، عقل و عاقل و معقول، علم الهی) از مقاله سوم
۳ـ ارتباط‌شناسی (علت و معلول، علل اربع) از مقاله دوم
۴ـ حرکت‌شناسی (قوه و فعل، حرکت افلاک، حقیقت زمان) از مقاله سوم و چهارم حکمت‌الاشراق
۵ـ واجب‌شناسی (تعریف واجب‌الوجود، علم الهی، امکان اشرف) از مقاله دوم حکمت الاشراق
۶ـ نفس‌شناسی (تجرد برزخی، قوای نفس، رابطه نفس و بدن) از مقاله چهارم
۷ـ المقاله الخامسه: فی المعاد و النبوات و المنامات
منابع درس:
منبع اصلی: حکمه‌الاشراق سهروردی
منابع فرعی و تمرین‌ها:
حکمت اشراق استاد یزدان پناه، انتشارات سمت
شرح حکمه الاشراق (قطب شیرازی)
شرح حکمت الاشراق (محمد شهرزوری)
آموزش فلسفه مشائی و اشراقی، غلامرضا رحمانی
شعاع و اندیشه شهود در فلسفه سهروردی،دینانی
اشراق هیاکل النور، دشتکی
فصوص الحکم، ابن‌عربی
هیاکل النور، شیخ اشراق
تاسوعات افلوطین، افلوطین
حکمت تحلیلی۴ (الشواهد الربوبیه)
پیش‌نیاز:
نهایه
اهداف درس:
۱ـویرایش دوم فهرست مسائل فلسفه را به‌صورت جدولی از مسائل کاربردی در قالب سوال، ارائه دهد.
۲ـ روش‌شناسی ملاصدرا را در تولید و تحلیل مساله، در کشف و تحلیل اطلاعات استخراج کند.
۳ـ بتواند نظریه‌های ملاصدرا را تشخیص داده، در قالب «منطق مبتنی بر اصول موضوعه» پردازش کند.
۴ـ تاثیر هر نظریه بر دیگر مسائل فلسفه را تشخیص داده، تبیین کند.
۵ـ بتواند نقشه قدم‌به‌قدم و مرحله‌به‌مرحله عوالم فوقانی را ترسیم نماید و استدلال کند.
۶ـ بتواند مراحل حرکت انسان از انا لله تا الیه‌راجعون را مرحله‌به مرحله تبیین کند.
۷ـ بتواند نحوه ارتباط انسان کامل با کل هستی را تبیین کند.
۸ـ بتواند تاثیر ولایت تکوینی بر زندگی بشر را تبیین کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ وجودشناسی (اصالت، وحدت، تشکیک، عدم تکرر، مستقل و رابط، واجب و ممکن، واحد و کثیر، ….)
۲ـ ماهیت‌شناسی (احکام ماهیت و ابعاد آن)
۳ـ ارتباط‌شناسی (علت و معلول، قوه و فعل، قدم و حدوث، سبق و لحوق)
۴ـ علم‌شناسی (وجود ذهنی، علم و عالم و معلوم، عقل و عاقل و معقول)
۵ـ واجب‌شناسی (تعریف واجب‌الوجود، اثبات، احکام، آثار)
۶ـ عوالم‌شناسی (نظام عالم عقلی، نظام عالم مثالی، نظام عالم مادی، حدوث عوالم و استمرار آنها)
۷ـ معادشناسی (نقشه عوالم فوقانی و سیر انسان در آنها)
۸ـ النبوات و الولایات (نحوه اتصال قلب و روح به ملکوت، ولایت تکوینی و تشریعی)
منابع درس:
منبع اصلی:
الشواهد الربوبیه
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ شرح مبسوط منظومه، شهید مطهری
۲ـ الهیات شفا، شهید مطهری
۳ـ روش‌شناسی فلسفه صدرا، قراملکی
۴ـ شرح آثار و آراء صدرا، آشتیانی
۵ـ درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، عبودیت
۶ـ قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، دینانی
۷ـ حرکت و زمان، شهید مطهری
۸ـ المبدء و المعاد، ملاصدرا
۹ـ المشاعر، ملاصدرا
۱۰ـ الاسرار الالهیه، ملاصدرا
۱۱ـ هرم هستی، حائری یزدی
۱۲ـ اسرار الحکم، حاجی سبزواری
۱۳ـ علم مقدس، سیدحسین نصر
۱۴ـ الحاشیه علی الالهیات، ملاصدرا
۱۵ـ عارف و صوفی چه می‌گویند، میزرا جوادآقا تهرانی
۱۶ـ رویای خلوص، سیدحسن اسلامی
فلسفه غرب
اهداف درس:
۱ـ بتواند گزارشی حاوی مسائل و نظریات فلسفی در غرب، به‌صورت تطبیقی ارائه کند.
۲ـ بتواند ردپای نظریات فلسفی غرب را در علوم انسانی موجود استخراج و تحلیل کند.
۳ـ رهیافت‌های فکری فلسفی معاصر و مهمترین تولید کننده گفتمان فلسفی جهان را بشناسد.
۴ـ بتواند منشأ پارادایم‌های علوم تجربی و علوم انسانی و تکنولوژی غربی و جریان مدرنیته را کشف کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ از سقراط تا دکارت
۲ـ تجربه‌گرایان (هیوم) پارادایم اثبات‌گرایی
۳ـ کانت
۴ـ هگل
۵ـ اگزیستانسیالیسم
۶ـ فلسفه تحلیل زبانی(راسل، مور، ویتگنشتاین)
۷ـ پدیدارشناسی (پارادایم تفسیری تفهمی)
۸ـ هابرماس (پارادایم انتقادی)
منابع درس:
منبع اصلی:
نقدتفکر فلسفی غرب، ژیلسون + تاریخ فلسفه، کاپلستون
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ تاریخ فلسفه در قرون وسطی، محمدایلخانی
۲ـ سیرحکمت دراروپا، محمدعلی فروغی
۳ـ نقد تفکر انتقادی دکتر حسین غفاری
۴ـ فلسفه در قرن بیستم، ترجمه: دکتررضاداوری
۵ـ تاریخ فلسفه جدید و معاصر، یارعلی کردفیروزجایی
۶ـ فلسفه کانت، ترجمه: عزت‌الله فولادوند
۷ـ تمهیدات، کانت، ترجمه: غلام‌علی‌حداد عادل
۸ـ رهیافت‌های فکری فلسفی معاصر در غرب، شش جلد
۹ـ آموزه‌های اساسی فیلسوفان بزرگ، فراست، ترجمه توکلی
۱۰ـ مدرنیته و مدرنیسم، حسینعلی نوذری
۱۱ـ نقد عقل محض، کانت
۱۲ـ تفکر فلسفی غرب از منظر استاد شهید مطهری، دژاکام
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ اصول‌المعارف، فیض کاشانی
۲ـ تاریخ علم کلام، علی‌اصغر حلبی
۳ـ تنبیهات حول المبدأ و المعاد، آیت‌الله مروارید
۴ـ کلام جدید با رویکرد تطبیقی، محمد رضایی
۵ـ تحلیل وحی، سعیدی روشن
۶ـ خدا و مساله شر، قراملکی
۷ـ رؤیه الله فی ضوء الکتاب و السنه، آیت‌الله سبحانی
۸ـ کلام جدید در گذر اندیشه‌ها، صاحبی
۹ـ شرح مواقف، جرجانی
۱۰ـ شرح مقاصد، تفتازانی
۱۱ـ فرهنگ علم کلام، خاتمی
۱۲ـ فرهنگ فرق اسلامی، مشکور
۱۳ـ مبانی فلسفی مسیحیت، مرکز تحقیقات
۱۴ـ الفصول المختاره، علامه حلی
۱۵ـ القواعد الکلامیه، ربانی گلپایگانی
۱۶ـ شریعت در آینه معرفت، آیت‌الله جوادی
۱۷ـ فلسفه دین، رشاد
فلسفه و عرفان در تفسیر
پیش‌نیاز:
شواهدالربوبیه و تمهیدالقواعد
اهداف درس:
۱ـ بتواند هویت «تفسیر» و «تاویل» و تمایز آنها با یکدیگر و روش موجّه برای آنها را توصیف کند.
۲ـ بررسی میزان هماهنگی تفکر فلسفی و عرفانی شیعی با مجموعه آیات
۳ـ ایجاد مهارت تحلیل و تبیین عقلانی آیات، برای مخاطب غیرمعتقد داخلی و بین‌المللی
۴ـ بتواند از محتوای آیات برای اصلاح و گسترش تفکر فلسفی و عرفانی فرضیه‌سازی کند.
۵ـ بتواند در جمع دلالی میان آیات به‌ظاهر متخالف، از قواعد قطعی فلسفی عرفانی استفاده کند.
۶ـ بتواند کاربرد آیات در «شناخت‌درمانی» را کشف و عملیاتی کند.
۷ـ بتواند براساس معادلات فقهی، اصولی، تفسیری، فلسفی و عرفانی، برای آیاتی مانند «آیه نور» شرح بنویسد.
۸ـ بتواند تحلیل‌های قرآنیِ دیدگاه‌هایی مانند شیخیه، اخباری‌ها، وهابی‌ها، تفکیکی‌ها (مکاتب ظاهرگروانه) را نقد کند.
۹ـ بتواند تحلیل‌های قرآنی محدثینِ متکلم و همچنین استنادهای قرآنی فلاسفه و عرفاء را نقد و بررسی کند.
۱۰ـ بتواند ظرفیت آیات را در پارادایم‌سازی برای مطلق علوم و علوم انسانی به‌طور خاص کشف کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ نمونه استدلال‌های قرآن و حد وسطی که به کار رفته است
۲ـ قواعد آیات مرتبط با نظام وجود و معادلات آن (علیت، مراتب الوجود، حدوث و قدم، ثابت و متغیر، قوه و فعل، و…)
۳ـ تفسیرآیات مربوط به اثبات خداوند، صفات الهی، علم و قدرت او و آیات مربوط به توحید و وحدت الهی
۴ـ آیات مربوط به عدل الهی و شرور
۵ـ آیات مربوط به نفس و روح و معرفت نفس و پیدایش انسان
۶ـآیات مربوط به دین شناسی، وحی و نبوت
۷ـ آیات مربوط به معاد و شهود الهی
۸ـ آیات مربوط به حکمت نظری و عملی و فلسفه احکام (بیش از ۳۰ بحث تحلیلی در المیزان طرح شده است)
منابع درس:
منبع اصلی: بیان‌های تفسیر المیزان + تفسیر صدرا
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ اسرارالایات، ملاصدرا
۲ـ رد المتشابه الی المحکم من الایات، ابن عربی
۳ـ تفسیر بیان السعاده، محمد گنابادی
۴ـ مخزن العرفان، بانو امین
۵ـ تفسیر سوره حمد، رهبر کبیر انقلاب
۶ـ تفسیر المحیط الاعظم، سیدحیدرآملی
۷ـ تفسیر ابن عربی؛ تفسیر تسنیم، آیت‌الله جوادی
۸ـ عقل‌گرایی در تفاسیر قرن چهاردهم، نفیسی
۹ـ روش‌های تاویل قرآن، شاکر
۱۰ـ روش‌شناسی تفسیر قرآن، بابایی
۱۱ـ سرچشمه‌های اندیشه، آیت‌الله جوادی
۱۲ـ فتوحات مکیه، ابن‌عربی
۱۳ـ فصوص‌الحکم، ابن عربی
۱۴ـ قسمت الآیات فی الکتب در نرم‌افزار فلسفه و عرفان و کلام
فلسفه و عرفان در روایات
پیش‌نیاز:
شواهدالربوبیه و تمهید القواعد
اهداف درس:
۱ـ بررسی میزان هماهنگی تفکر فلسفی و عرفانی شیعی با مجموعه روایات
۲ـ ایجاد مهارت تحلیل و تبیین عقلانی روایات، برای مخاطب غیرمعتقد داخلی و بین‌المللی
۳ـ بتواند از محتوای روایات برای اصلاح و گسترش تفکر فلسفی و عرفانی فرضیه‌سازی کند.
۴ـ بتواند در جمع دلالی میان روایات دارای معارض، از قواعد قطعی فلسفی عرفانی استفاده کند.
۵ـ بتواند کاربرد روایات در «شناخت‌درمانی» را کشف و عملیاتی کند.
۶ـ بتواند براساس معادلات فقهی، اصولی، فلسفی و عرفانی، برای روایاتی مانند «ماالحقیقه» شرح بنویسد.
۷ـ بتواند تحلیل‌های رواییِ دیدگاه‌هایی مانند شیخیه، اخباری‌ها، وهابی‌ها، تفکیکی‌ها (مکاتب ظاهرگروانه) را نقد کند.
۸ـ بتواند تحلیل‌های رواییِ محدثینِ متکلم و همچنین استنادهای روایی فلاسفه و عرفا را نقد و بررسی کند.
۹ـ بتواند ظرفیت روایات را در پارادایم‌سازی برای مطلق علوم و علوم انسانی به‌طور خاص کشف کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ مبانی و اصول استنباط قواعد عقلی از احادیث
۲ـ قواعد کلی عقلی در روایات (علیت، مراتب الوجود، حدوث و قدم، ثابت و متغیر، قوه و فعل، و…)
۳ـ قواعد برگرفته از روایات مربوط به اثبات خداوند، صفات الهی، علم و قدرت او
۴ـ قواعد برگرفته از روایات مربوط به توحید و وحدت الهی
۵ـ قواعد برگرفته از روایات مربوط به رابطه خالق و مخلوق، وحدت و کثرت
۶ـ قواعد مربوط به نظام هستی و مراتب عوالم وجود و انواع موجودات
۷ـ قواعد مربوط به عدل الهی و شرور
۸ـ قواعد مربوط به معاد
۹ـ قواعد مربوط به نفس و روح و معرفت نفس
منابع درس:
منبع اصلی: قواعد عقلی در قلمرو روایات، خرّمیان + شرح اصول کافی صدرا
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ توحید صدوق و احتجاج طبرسی
۲ـ شرح الاسماء الحسنی، سبزواری
۳ـ معراج‌نامه، ابن‌سینا
۴ـ بیان‌های بحارالانوار، علامه مجلسی
۵ـ بیان‌های مرآه‌العقول، علامه مجلسی
۶ـ بیان‌های الوافی، فیض
۷ـ رساله الولایه، علامه طباطبایی
۸ـ رساله لقاءالله، ملکی تبریزی
۹ـ بیان‌های صدرا در مجموعه آثار در توضیح روایات
۱۰ـ بیان‌های علامه طباطبایی در مجموعه آثار در توضیح روایات
۱۱ـ بیان‌های محی‌الدین در مجموعه آثار در توضیح روایات
۱۲ـ روایات در مثنوی، با شروح مختلف
۱۳ـ شروح نهج‌البلاغه
۱۴ـ اسرار الحکم، حاج ملاهادی سبزواری
فلسفه‌های مضاف
پیش‌نیاز:
نهایه
اهداف درس:
۱ـ با نقشه علوم مرتبط با فلسفه آشنا شود و نقطه وحدت علوم را تبیین کند.
۲ـ بتواند کاربردهای معادلات فلسفی را در شکل‌گیری مسائل در علوم مختلف تبیین کند.
۳ـ بتواند سرچشمه‌های فلسفی علوم انسانی را کشف کرده ارائه دهد.
۴ـ بتواند پارادایم‌های علوم انسانی را با دیدگاه حکمت متعالیه نقد و بررسی نماید.
۵ـ بتواند پارادایم جایگزینی را براساس حکمت متعالیه تعریف کند.
۶ـ بتواند ربط فلسفه و عرفان با تمدن‌سازی را تبیین کند.
سرفصل های درس:
۱ـ هویت فلسفه‌های مضاف
۲ـ فلسفه منطق (چیستی، چرایی، چگونگی ـ موضوع علم، غایت علم، ساختار علم، مبادی علم، مسائل علم،…)
۳ـ فلسفه علم (عناوین فوق در کلیه سرفصل‌ها تکرار می‌شود)
۴ـ فلسفه دین
۵ـ فلسفه حکمت متعالیه
۶ـ فلسفه عرفان
۷ـ فلسفه اقتصاد
۸ـ فلسفه سیاست
۹ـ فلسفه تاریخ
۱۰ـ فلسفه حقوق
۱۱ـ فلسفه اخلاق
۱۲ـ فلسفه تعلیم و تربیت
۱۳ـ فلسفه هنر
منابع درس:
منبع اصلی: فلسفه‌های مضاف، خسروپناه
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ تاریخ منطق، آماکوولسکی
۲ـ فلسفه منطق، هاک، ترجمه حجتی
۳ـ چیستی علم، چالمرز، زیباکلام
۴ـ تاریخ معرفت‌شناسی، شاپور اعتماد
۵ـ فلسفه دین، آیت‌الله جوادی
۶ـ مدینه فاضله در دیدگاه اندیشمندان مسلمان، مکارم
۷ـ فلسفه فلسفه اسلامی، خسروپناه
۸ـ فلسفه عرفان، یثربی
۹ـ فلسفه اقتصاد، جابری
۱۰ـ فلسفه سیاست، نوروزی
۱۱ـ فلسفه تاریخ، شهید مطهری
۱۲ـ فلسفه حقوق، خسروشاهی
۱۳ـ فلسفه اخلاق، مصباح
۱۴ـ فلسفه تعلیم و تربیت، شعبانی ورکی
۱۵ـ فلسفه هنر، علامه جعفری
اهداف درس:
۱ـ بتواند بهگونهای فرآیند روش تدریس حکمت و عرفان آموزش را طراحی کند که اهداف کاربردی و مهارتی در برنامه درسی محقق شود.
۲ـ بتواند طرح درس‌ها را بهگونهای تهیه کند که تفکر فراگیران را فعال سازد و زمینه‌سازی تولید علم فراهم شود.
۳ـ بتواند امتحانات فلسفه و عرفان را طوری طراحی کند که آموزشی باشند، مساله‌محور بوده، مهارت فراگیران را اندازه‌گیری کند.
۴ـ بتواند فرآیند تحلیل محتوای دروس فلسفه و عرفان را بهگونهای انجام دهد که روند یک پژوهش موجّه به‌طور مستمر توسط فراگیر تجربه شود.
۵ـ بتواند بررسی‌های اکتشافی و تطبیقی را در فلسفه و عرفان طراحی و مدیریت کند.
۶ـ بتواند فرآیند آموزش میان‌رشته‌ای را در فلسفه و عرفان طراحی و مدیریت کند.
سرفصل‌های درس:
۱ـ هویت تدریس و یادگیری
۲ـ هویت فهم و سطوح فهم و ادراک
۳ـ چگونگی ارتقاء و تعمیق فهم و انتقال به مهارت و عمل
۴ـ الگوهای تدریس و فرآیندهای آنها
۵ـ الگوریتم تدریس تفکر‌محور ومهارت‌ساز
۶ـ مهارت تدوین طرح درس (با تمرین و تطبیق بر مباحث فلسفی و عرفانی)
۷ـ مهارت مساله‌سازی و سوال‌پردازی (با تمرین و تطبیق بر مباحث فلسفی و عرفانی)
۸ـ مهارت تحلیل محتوا (با تمرین و تطبیق بر مباحث فلسفی و عرفانی)
۹ـ مهارت تفکر اثربخش (با تمرین و تطبیق بر مباحث فلسفی و عرفانی)
۱۰ـ مهارت طراحی امتحانات اثربخش (با تمرین و تطبیق بر مباحث فلسفی و عرفانی)
منابع درس:
منبع اصلی: راهنمای تدریس، واسطی + فلسفه در عمل، مورتون
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ الگوهای تدریس ۲۰۰۴، بوریس جویس
۲ـ الگوهای تدریس، آقازاده
۳ـ آموزش تفکر انتقادی، چت مایزر
۴ـ استدلال انتقادی، ملکی
۵ـ ۱۰۱ مساله فلسفی، کوهن
۶ـ آموزه‌های اساسی فیلسوفان بزرگ، فراست، توکلی
۷ـ آموزش فلسفه به کودکان
۸ـ کلیدهای آموزش به کودکان در مورد خدا
۹ـ اثبات خدا به‌روش اصل موضوعی، عبودیت
۱۰ـ تفکر میان‌رشته‌ای، متین
۱۱ـ مسائل اخلاقی، پالمر، آل‌بویه
روش تحقیق عمومی (پیش‌نیاز کل رشته)
تعداد واحد و ساعات درس:
۳ واحد (۴۸ ساعت)
پیش‌نیاز:
ندارد
اهداف درس:
۱ـ بتواند براساس فرآیند انجام یک تحقیق علمی موجّه در زمینه علوم و معارف اسلام بازتولید[۸] علم کند.
۲ـ بتواند هندسه و شبکه به هم پیوسته علوم و معارف اسلام را به‌صورت یک دستگاه فکری و رشته علمی تبیین کند به گونه‌ای که مخاطب بتواند پاسخ سوالاتی را که راجع به موقعیت هر علم و محورهای ارتباطی علوم با یکدیگر و با زندگی معاصر می‌شود دریافت کند.
۳ـ بتواند در مقیاس تمدنی فکر کند و طرح تحقیق تنظیم نماید.
۴ـ بتواند شبکه مسائل زندگی و شبکه مسائل هر پدیده را طراحی کند.
۵ـ بتواند اطلاعات لازم برای تحلیل یک پدیده را از درون آن استخراج یا از منابع بیرونی به دست آورد.
۶ـ بتواند براساس اطلاعات ارزیابی شده، مدل فعالیت و فعل و انفعالات موضوع تحقیق را طراحی نماید.
۷ـ بتواند برای جستجو در منابع دین، علاوه بر منبع‌شناسی و اولویت‌بندی منابع، کلیدواژه‌های جستجو متناسب با موضوع تحقیق را به‌صورت حداکثری پیدا کند.
۸ـ بتواند در تحلیل اطلاعات، گزاره‌های به‌دست آمده را تجزیه و تحلیل منطقی کند و رابطه آنها را کشف و ترسیم نماید.
سرفصل های درس:
۱ـ هویت تحقیق و انواع تحقیق
۲ـ هویت روش و روش‌شناسی و ابعاد آن
۳ـ الگوریتم تحقیق‌های مختلف(مساله‌محور، تحلیلی، تجربی، پدیدارشناختی، تاریخی، تفسیری، میان‌رشته‌ای)
۴ـ مهارت سوال‌پردازی و نیازشناسی
۵ـ مهارت تفکر و نفوذ به مساله و تولید اولیه اطلاعات (بدون مراجعه به منابع و اطلاعات موجود)
۶ـ مهارت کشف ذرات و معادلات بنیادین در هر علم و مساله‌ای
۷ـ مهارت جستجوی ارتباطات و متغیرهای درونی و بیرونیِ موضوعات (مهارت نگرش شبکه‌ای)
۸ـ مهارت جستجوی منابع و اطلاعاتِ موجود در مورد موضوع و مساله
۹ـ مهارت مطالعات تطبیقی
۱۰ـ مهارت مدل‌سازی
منابع درس:
منبع اصلی: روش‌شناسی مطالعات دینی، قراملکی + راهنمای تحقیق، واسطی
منابع فرعی و تمرین‌ها:
۱ـ علم دینی و تحول در علوم انسانی، پیروزمند
۲ـ روش تحقیق در علوم اجتماعی، کامپنهود
۳ـ پارادایم اجتهادی دانش دینی، حسنی
۴ـ نظریه‌سازی در تحقیقات علوم اجتماعی، دیانی
- فلسفه، کلام، عرفان؛ نکته: با توجه به گسترش توجه به معنویت در جهان و ظهور و بروز نحله‌های عرفانی مختلف، طراحی واحد آموزشی عرفان اسلامی (عرفان شیعی فقاهتی) ضروری است.[↩]
- کیفیت، کمیت و جهت اثرگذاری و اثرپذیری بر یکدیگر و موقعیت و رتبه هر یک از موجودات در این شبکه.[↩]
- بتواند مقاله یا سخنرانی‌ای را که با جمله «ما در جهانی زندگی می‌کنیم که از جهت وجودی….» آغاز می‌شود ارائه کند. بتواند سرمنشأ هستی را با استدلال نشان دهد. بتواند کیفیت خلقت را با استدلال توصیف کند.[↩]
- بتواند بهگونهای عالم وجود و خداوند را توصیف کند که تصور چنین خدایی مستلزم تصدیق به وجود آن باشد.[↩]
- در یک مقاله علمی یا در یک سخنرانی یا در یک گفتگوی علمی.[↩]
- و در مواردی که تحلیلی تخصصی یافت نشود بتواند فهم اولیه‌ای از آنها به‌صورت روشمند پیدا کند مثلا بتواند بر گفتگوی حضرت رضا علیه‌السلام با عمران صابی توضیحی ارائه کند یا بتواند نسبت به محتوای احادیث کتاب توحید صدوق، فهم اولیه‌ای را در مخاطب ایجاد نماید.[↩]
- مواردی که در کتاب و حاشیه آن بحث شده است[↩]
- مقصود از «بازتولید»، تولید مجدد محصولات متخصصان و نظریه‌پردازان علم است.[↩]