بسم الله الرحمن الرحیم

دسته‌ها
محصولات

جدول بازنگری در روابط و ادای حقوق

بسم الله الرحمن الرحیم

(براساس فهرست حق‌هایی که حضرت سجاد علیه‌السلام در رساله‌الحقوق فرموده‌اند.)

ردیفمورد حقنوع حقانجام داده‌ام
 ۱خداتنظیم زندگی و تصمیم‌ها، فقط براساس رضایت او 
 ۲روح خودمتلاش هم در ذهن و فکر، و هم در احساس و قلب برای متصل کردن آن به خدا 
 ۳زبانراست‌گویی ترک زیاده‌گویی خوب حرف زدن با مردم 
۴گوشگوش نکردن به غیبت، اسرار شخصی دیگران و موسیقی 
 ۵چشمنگاه نکردن به نامحرم استفاده از آن برای درس‌آموزی و عبرت گرفتن 
 ۶دستاستفاده نکردن از اموال دیگران، غصب 
 ۷پانرفتن به جاهایی که خدا نمی‌پسندد 
 ۸شکمنخوردن غذای حرام قبل از سیرشدن کامل دست کشیدن از غذا 
 ۹عورتپوشاندن حفظ از زنا حفظ از استمناء 
 ۱۰نمازبا تمام وجود، خود را در برابر خدا دیدن حوصله کردن در به‌جا آوردن اجزاء آن 
 ۱۱حجبه‌جا آوردن با انگیزه پناه بردن به دامان خداوند 
 ۱۲روزهحفظ گوش و چشم و ذهن و قلب از آنچه خدا نمی‌پسندد 
 ۱۳صدقهباور داشته‌ باشی که جلب رضای خداست 
 ۱۴قربانیفقط به انگیزه قرب به خدا انجام دهی، نه جلب توجه دیگران 
 ۱۵فرمانرواسبب خشم او نشوی (جز در حرام) 
 ۱۶استاداحترام گذاشتن ساکت بودن و خوب گوش دادن پوشاندن عیوب او راجع به دیگران در حضور او صحبت نکردن 
 ۱۷رئیسانجام دستوراتش (جز در حرام) 
 ۱۸زیردستعدالت در رفتار و گفتار گذشت از خطاهای غیرعمدی به‌تاخیر انداختن مجازات تا حد امکان شکر خدا برای اینکه نعمت آقایی به تو داده است 
 ۱۹شاگرداز آنچه باید به آنها بیاموزی دریغ نکنی فشار به آنها وارد نکنی از روش‌های اثرگذار استفاده کنی 
 ۲۰زنباور داشته باشی که خداوند او را برای هم‌نشینی با تو قرار داده است به او احترام بگذاری با او مدارا کنی از خطای او چشم‌پوشی کنی 
 ۲۱خدمتکارباور داشته باشی که او انسانی مانند تو است همانطور که دوست داری با تو رفتار شود با او همانطور رفتار کنی اگر او را دوست نداری آزارش ندهی 
 ۲۲مادرخوب با خودت مرور کنی که او تمام وجودش را برای تو گذاشت و تو هر چه کنی توان جبران نداری پس با تمام وجود در خدمت او باش 
 ۲۳پدرباور داشته باشی که اصل وجودت از اوست هر کمالی که در خودت می‌بینی بدانی که اصل آن که وجود توست از پدرت رسیده قدردان پدرت باشی 
 ۲۴فرزندباور داشته باشی که او جزوی از توست باور داشته باشی که نسبت به تربیت او، مورد سوال و بازخواست قرار می‌گیری خدا را به او معرفی کنی برای زندگی براساس رضای خدا به او کمک کنی 
 ۲۵برادرباور داشته باشی که او می‌تواند نیروبخش به تو باشد از او برای غیر رضای خدا استفاده نکنی به او در زندگی کمک کنی خیرخواه او باشی 
 ۲۶نجات‌دهندهتا آخر عمر، کمک به او را اولویت خود بدانی 
 ۲۷خوبی‌کنندهاز او تشکر کنی خوبی‌هایش را بیان کنی از ته دل برای او دعا کنی 
۲۸ اذان‌گوتوجه کنی که او تو را به یاد خدا می‌اندازد قدر او را بدانی و از او تشکر کنی 
 ۲۹امام جماعتتوجه کنی که او سخنگوی تو در برابر خدا قرار گرفته است به اندازة چنین موقعیتی به او احترام بگذاری و از او تشکر کنی 
 ۳۰هم‌نشینبا حوصله و نرمی با او رفتار کنی در پاسخ به حرف‌های او، تندی نکنی با اجازه او، او را ترک کنی بدی‌های مجلس او را فراموش کنی سخن خوب برای او بگویی 
 ۳۱همسایهحافظ منافع او باشی به او احترام بگذاری در مشکلات به یاری او بشتابی به‌دنبال عیوب او نباشی نسبت به بدی‌هایش گذشت کنی 
 ۳۲همراههمانطور با او رفتار کنی که دوست داری با تو رفتار شود در انجام کارها، پیش‌دستی کنی جلوی کارهای نادرست او را بگیری بار برای او نباشی 
 ۳۳شریکوکیل و امین او باشی بدون جلب نظر او، تصمیم‌گیری نکنی هیچ ضرری چه کم و چه زیاد به او نرسانی 
۳۴داراییاز راه حلال و انصاف آن را به‌دست بیاوری جز در موارد واقعی مصرف نکنی به کسی که قدر آن را نمی‌داند ندهی از آن برای جلب رضای خدا بهره‌برداری کنی بخیل نسبت به آن بناشی 
 ۳۵طلبکارحق او را بدهی اگر نداری، با گفتار خوب، رضایت او را جلب کنی 
 ۳۶دوستاو را فریب ندهی به ضرر او کاری انجام ندهی در ارتباط با او فقط رضای خدا را در نظر بگیری 
 ۳۷دشمناگر حرف حقی می‌زند بپذیری اگر حقی دارد، حقش را به او بدهی اگر حرف باطل می‌زند، براساس رضای خدا با او رفتار کنی نه براساس خشم خودت اگر تو حرف باطل می‌زنی و او به خاطر آن با تو دشمن است، از خدا بترسی و دست از باطلت برداری 
 ۳۸مشورت‌خواهاگر نظر درستی داری، به او مشورت بدهی اگر اطلاعی نداری، او را به فرد مطلعی راهنمایی کنی 
 ۳۹مشورت‌دهندهاگر نظری خلاف میل تو داد، او را متهم نکنی اگر نظری مطابق میل تو داد، شکرگذار خدا باشی 
 ۴۰نصیحت‌کنندهخوب به او گوش دهی اگر درست می‌گوید شکر خدا کنی و از او تشکر کنی اگر نادرست می‌گوید بر او پرخاش نکنی و او را متهم نکنی که قصد آزار دارد اگر یقین داری قصد آزار دارد بی‌تفاوت باشی 
 ۴۱نصیحت‌خواهخیر او را بگویی با رفق و مدارا با او صحبت کنی 
 ۴۲بزرگسالاحترام فراوان بگذاری جلوتر از او راه نروی اگر رفتار نادرستی با تو کرد تحمل کنی 
 ۴۳خردسالبا او مدارا کنی در آموزش او، درشتی نکنی عیوب او را به رُخ‌اش نکشی سعی در یاری او داشته باشی 
 ۴۴فقیربه اندازه نیازش به او بدهی 
 ۴۵کمک‌کنندهاگر کمک کرد از او تشکر کنی اگر کمک نکرد او را متهم نکنی و عذر او رابپذیری 
 ۴۶خوشحال‌کنندهسپاس خدا را بگویی که این نعمت را به تو داده است از او تشکر کنی 
 ۴۷ناراحت‌کنندهاز او بگذری اگر این گذشت سبب خرابی می‌شود، با کمک‌گرفتن از دیگران، مشکل را رفع کنی 
 ۴۸هم‌کیشان دینیهمیشه به دنبال خیر و رشد آنها باشی به دنبال اصلاح امور باشی به آنها آزار نرسانی هر چه برای خود می‌پسندی برای آنها هم بپسندی بزرگترها را پدر خود یا مادر خود و کوچکترها را برادر خود یا خواهر خود ببینی 
 ۴۹غیرمسلمانانظلم به آنها نکنی بیش از آنچه خدا از آنها خواسته است مطالبه نکنی 
    

متن «رساله الحقوق» حضرت سجاد علیه‌السلام:[۱]

رَوَى إِسْمَاعِیلُ بْنُ الْفَضْلِ عَنْ ثَابِتِ بْنِ دِینَارٍ عَنْ سَیدِ الْعَابِدِینَ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ:

حَقُّ اللَّهِ الْأَکبَرُ عَلَیک أَنْ تَعْبُدَهُ وَ لَا تُشْرِک بِهِ شَیئاً فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِک‏ بِإِخْلَاصٍ جَعَلَ لَک عَلَى نَفْسِهِ أَنْ یکفِیک أَمْرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ حَقُّ نَفْسِک عَلَیک أَنْ تَسْتَعْمِلَهَا بِطَاعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حَقُّ اللِّسَانِ إِکرَامُهُ عَنِ الْخَنَا وَ تَعْوِیدُهُ الْخَیرَ وَ تَرْک الْفُضُولِ الَّتِی لَا فَائِدَةَ لَهَا وَ الْبِرَّ بِالنَّاسِ وَ حُسْنَ الْقَوْلِ فِیهِمْ وَ حَقُّ السَّمْعِ تَنْزِیهُهُ عَنْ سَمَاعِ الْغِیبَةِ وَ سَمَاعِ مَا لَا یحِلُّ سَمَاعُهُ وَ حَقُّ الْبَصَرِ أَنْ تَغُضَّهُ عَمَّا لَا یحِلُّ لَک وَ تَعْتَبِرَ بِالنَّظَرِ بِهِ وَ حَقُّ یدِک أَنْ لَا تَبْسُطَهَا إِلَى مَا لَا یحِلُّ لَک وَ حَقُّ رِجْلَیک أَنْ لَا تَمْشِی بِهِمَا إِلَى مَا لَا یحِلُّ لَک فَبِهِمَا تَقِفُ عَلَى الصِّرَاطِ فَانْظُرْ أَنْ لَا تَزِلَّا بِک فَتَرَدَّى فِی النَّارِ وَ حَقُّ بَطْنِک أَنْ لَا تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِلْحَرَامِ وَ لَا تَزِیدَ عَلَى الشِّبَعِ وَ حَقُّ فَرْجِک أَنْ تُحْصِنَهُ عَنِ الزِّنَا وَ تَحْفَظَهُ مِنْ أَنْ ینْظَرَ إِلَیهِ وَ حَقُّ الصَّلَاةِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهَا وِفَادَةٌ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَنْتَ فِیهَا قَائِمٌ بَینَ یدَی‏اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذَا عَلِمْتَ ذَلِک قُمْتَ مَقَامَ الْعَبْدِ الذَّلِیلِ الْحَقِیرِ الرَّاغِبِ الرَّاهِبِ الرَّاجِی الْخَائِفِ الْمُسْتَکینِ الْمُتَضَرِّعِ الْمُعَظِّمِ لِمَنْ کانَ بَینَ یدَیهِ بِالسُّکونِ وَ الْوَقَارِ وَ تُقْبِلَ عَلَیهَا بِقَلْبِک وَ تُقِیمَهَا بِحُدُودِهَا وَ حُقُوقِهَا وَ حَقُّ الْحَجِّ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ وِفَادَةٌ إِلَى رَبِّک وَ فِرَارٌ إِلَیهِ مِنْ ذُنُوبِک وَ فِیهِ قَبُولُ تَوْبَتِک وَ قَضَاءُ الْفَرْضِ الَّذِی أَوْجَبَهُ اللَّهُ تَعَالَى عَلَیک وَ حَقُّ الصَّوْمِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجَابٌ ضَرَبَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى لِسَانِک وَ سَمْعِک وَ بَصَرِک وَ بَطْنِک وَ فَرْجِک لِیسْتُرَک بِهِ مِنَ النَّارِ فَإِنْ تَرَکتَ الصَّوْمَ خَرَقْتَ سِتْرَ اللَّهِ عَلَیک وَ حَقُّ الصَّدَقَةِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهَا ذُخْرُک عِنْدَ رَبِّک وَ وَدِیعَتُک الَّتِی لَا تَحْتَاجُ إِلَى الْإِشْهَادِ عَلَیهَا وَ کنْتَ لِمَا تَسْتَوْدِعُهُ سِرّاً أَوْثَقَ مِنْک بِمَا تَسْتَوْدِعُهُ عَلَانِیةً وَ تَعْلَمَ أَنَّهَا تَدْفَعُ عَنْک الْبَلَایا وَ الْأَسْقَامَ فِی الدُّنْیا وَ تَدْفَعُ عَنْک النَّارَ فِی الْآخِرَةِ وَ حَقُّ الْهَدْی أَنْ تُرِیدَ بِهِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تُرِیدَ بِهِ خَلْقَهُ وَ لَا تُرِیدَ بِهِ إِلَّا التَّعَرُّضَ لِرَحْمَةِ اللَّهِ وَ نَجَاةَ رُوحِک یوْمَ تَلْقَاهُ وَ حَقُّ السُّلْطَانِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّک جُعِلْتَ لَهُ فِتْنَةً وَ أَنَّهُ مُبْتَلًى فِیک بِمَا جَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عَلَیک مِنَ السُّلْطَانِ وَ أَنَّ عَلَیک أَنْ لَا تَتَعَرَّضَ لِسَخَطِهِ فَتُلْقِی بِیدِک إِلَى التَّهْلُکةِ وَ تَکونَ شَرِیکاً لَهُ فِیمَا یأْتِی إِلَیک مِنْ سُوءٍ وَ حَقُّ سَائِسِک بِالْعِلْمِ التَّعْظِیمُ لَهُ وَ التَّوْقِیرُ لِمَجْلِسِهِ وَ حُسْنُ الِاسْتِمَاعِ إِلَیهِ وَ الْإِقْبَالُ عَلَیهِ وَ أَنْ لَا تَرْفَعَ عَلَیهِ صَوْتَک وَ لَا تُجِیبَ أَحَداً یسْأَلُهُ عَنْ شَی‏ءٍ حَتَّى یکونَ هُوَ الَّذِی یجِیبُ وَ لَا تُحَدِّثَ فِی مَجْلِسِهِ أَحَداً وَ لَا تَغْتَابَ عِنْدَهُ أَحَداً وَ أَنْ تَدْفَعَ عَنْهُ إِذَا ذُکرَ عِنْدَک بِسُوءٍ وَ أَنْ تَسْتُرَ عُیوبَهُ وَ تُظْهِرَ مَنَاقِبَهُ وَ لَا تُجَالِسَ لَهُ عَدُوّاً وَ لَا تُعَادِی لَهُ وَلِیاً فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِک شَهِدَتْ لَک مَلَائِکةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِأَنَّک قَصَدْتَهُ وَ تَعَلَّمْتَ عِلْمَهُ لِلَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ اسْمُهُ لَا لِلنَّاسِ وَ أَمَّا حَقُّ سَائِسِک بِالْمِلْک فَأَنْ تُطِیعَهُ وَ لَا تَعْصِیهُ إِلَّا فِیمَا یسْخِطُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّهُ لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیةِ الْخَالِقِ وَ أَمَّا حَقُّ رَعِیتِک بِالسُّلْطَانِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُمْ صَارُوا رَعِیتَک لِضَعْفِهِمْ وَ قُوَّتِک فَیجِبُ أَنْ تَعْدِلَ فِیهِمْ وَ تَکونَ لَهُمْ کالْوَالِدِ الرَّحِیمِ وَ تَغْفِرَ لَهُمْ جَهْلَهُمْ وَ لَا تُعَاجِلَهُمْ بِالْعُقُوبَةِ وَ تَشْکرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى مَا آتَاک مِنَ الْقُوَّةِ عَلَیهِمْ وَ أَمَّا حَقُّ رَعِیتِک بِالْعِلْمِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّمَا جَعَلَک قَیماً لَهُمْ فِیمَا آتَاک مِنَ الْعِلْمِ وَ فَتَحَ لَک مِنْ خَزَائِنِهِ فَإِنْ أَحْسَنْتَ فِی تَعْلِیمِ النَّاسِ وَ لَمْ تَخْرَقْ بِهِمْ وَ لَمْ تَضْجَرْ عَلَیهِمْ زَادَک اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ إِنْ أَنْتَ مَنَعْتَ النَّاسَ عِلْمَک أَوْ خَرِقْتَ بِهِمْ عِنْدَ طَلَبِهِمُ الْعِلْمَ مِنْک کانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یسْلُبَک الْعِلْمَ وَ بَهَاءَهُ وَ یسْقِطَ مِنَ الْقُلُوبِ مَحَلَّک وَ أَمَّا حَقُّ الزَّوْجَةِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَهَا لَک سَکناً وَ أُنْساً فَتَعْلَمَ أَنَّ ذَلِک نِعْمَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیک فَتُکرِمَهَا وَ تَرْفُقَ بِهَا وَ إِنْ کانَ حَقُّک عَلَیهَا أَوْجَبَ فَإِنَّ لَهَا عَلَیک أَنْ تَرْحَمَهَا لِأَنَّهَا أَسِیرُک وَ تُطْعِمَهَا وَ تَکسُوَهَا وَ إِذَا جَهِلَتْ عَفَوْتَ عَنْهَا وَ أَمَّا حَقُّ مَمْلُوکک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ خَلْقُ رَبِّک وَ ابْنُ أَبِیک وَ أُمِّک وَ لَحْمُک وَ دَمُک لَمْ تَمْلِکهُ لِأَنَّک صَنَعْتَهُ دُونَ اللَّهِ وَ لَا خَلَقْتَ شَیئاً مِنْ جَوَارِحِهِ وَ لَا أَخْرَجْتَ لَهُ رِزْقاً وَ لَکنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ کفَاک ذَلِک ثُمَّ سَخَّرَهُ لَک وَ ائْتَمَنَک عَلَیهِ وَ اسْتَوْدَعَک إِیاهُ لِیحْفَظَ لَک مَا تَأْتِیهِ مِنْ خَیرٍ إِلَیهِ فَأَحْسِنْ إِلَیهِ کمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیک وَ إِنْ کرِهْتَهُ اسْتَبْدَلْتَ بِهِ وَ لَمْ تُعَذِّبْ خَلْقَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ أُمِّک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهَا حَمَلَتْک حَیثُ لَا یحْتَمِلُ أَحَدٌ أَحَداً وَ أَعْطَتْک مِنْ ثَمَرَةِ قَلْبِهَا مَا لَا یعْطِی أَحَدٌ أَحَداً وَ وَقَتْک بِجَمِیعِ جَوَارِحِهَا وَ لَمْ تُبَالِ أَنْ تَجُوعَ وَ تُطْعِمَک وَ تَعْطَشَ وَ تَسْقِیک وَ تَعْرَى وَ تَکسُوَک وَ تَضْحَى وَ تُظِلَّک وَ تَهْجُرَ النَّوْمَ لِأَجْلِک وَ وَقَتْک الْحَرَّ وَ الْبَرْدَ لِتَکونَ لَهَا فَإِنَّک لَا تُطِیقُ شُکرَهَا إِلَّا بِعَوْنِ اللَّهِ وَ تَوْفِیقِه‏ وَ أَمَّا حَقُّ أَبِیک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ أَصْلُک فَإِنَّک لَوْلَاهُ لَمْ تَکنْ فَمَهْمَا رَأَیتَ مِنْ نَفْسِک مَا یعْجِبُک فَاعْلَمْ أَنَّ أَبَاک أَصْلُ النِّعْمَةِ عَلَیک فِیهِ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ اشْکرْهُ عَلَى قَدْرِ ذَلِک وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ وَلَدِک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ مِنْک وَ مُضَافٌ إِلَیک فِی عَاجِلِ الدُّنْیا بِخَیرِهِ وَ شَرِّهِ وَ أَنَّک مَسْئُولٌ عَمَّا وَلِیتَهُ مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَ الدَّلَالَةِ عَلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَعُونَةِ عَلَى طَاعَتِهِ فَاعْمَلْ فِی أَمْرِهِ عَمَلَ مَنْ یعْلَمُ أَنَّهُ مُثَابٌ عَلَى الْإِحْسَانِ إِلَیهِ مُعَاقَبٌ عَلَى الْإِسَاءَةِ إِلَیهِ وَ أَمَّا حَقُّ أَخِیک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ یدُک وَ عِزُّک وَ قُوَّتُک فَلَا تَتَّخِذْهُ سِلَاحاً عَلَى مَعْصِیةِ اللَّهِ وَ لَا عُدَّةً لِلظُّلْمِ لِخَلْقِ اللَّهِ وَ لَا تَدَعْ نُصْرَتَهُ عَلَى عَدُوِّهِ وَ النَّصِیحَةَ لَهُ فَإِنْ أَطَاعَ اللَّهَ تَعَالَى وَ إِلَّا فَلْیکنِ اللَّهُ أَکرَمَ عَلَیک مِنْهُ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ مَوْلَاک الْمُنْعِمِ عَلَیک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ أَنْفَقَ فِیک مَالَهُ وَ أَخْرَجَک مِنْ ذُلِّ الرِّقِّ وَ وَحْشَتِهِ إِلَى عِزِّ الْحُرِّیةِ وَ أُنْسِهَا فَأَطْلَقَک مِنْ أَسْرِ الْمَلَکةِ وَ فَک عَنْک قَیدَ الْعُبُودِیةِ وَ أَخْرَجَک مِنَ السِّجْنِ وَ مَلَّکک نَفْسَک وَ فَرَّغَک لِعِبَادَةِ رَبِّک وَ تَعْلَمَ أَنَّهُ أَوْلَى الْخَلْقِ بِک فِی حَیاتِک وَ مَوْتِک وَ أَنَّ نُصْرَتَهُ عَلَیک وَاجِبَةٌ بِنَفْسِک وَ مَا احْتَاجَ إِلَیهِ مِنْک وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ مَوْلَاک الَّذِی أَنْعَمْتَ عَلَیهِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ عِتْقَک لَهُ وَسِیلَةً إِلَیهِ وَ حِجَاباً لَک مِنَ النَّارِ وَ أَنَّ ثَوَابَک فِی الْعَاجِلِ مِیرَاثُهُ إِذَا لَمْ یکنْ لَهُ رَحِمٌ مُکافَأَةً لِمَا أَنْفَقْتَ مِنْ مَالِک وَ فِی الْآجِلِ الْجَنَّةُ وَ أَمَّا حَقُّ ذِی الْمَعْرُوفِ عَلَیک فَأَنْ تَشْکرَهُ وَ تَذْکرَ مَعْرُوفَهُ وَ تَکسِبَهُ الْمَقَالَةَ الْحَسَنَةَ وَ تُخْلِصَ لَهُ الدُّعَاءَ فِیمَا بَینَک وَ بَینَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِک کنْتَ قَدْ شَکرْتَهُ سِرّاً وَ عَلَانِیةً ثُمَّ إِنْ قَدَرْتَ عَلَى مُکافَأَتِهِ یوْماً کافَأْتَهُ وَ أَمَّا حَقُّ الْمُؤَذِّنِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ مُذَکرٌ لَک رَبَّک عَزَّ وَ جَلَّ وَ دَاعٍ لَک إِلَى حَظِّک وَ عَوْنُک عَلَى قَضَاءِ فَرْضِ اللَّهِ عَلَیک فَاشْکرْ عَلَى ذَلِک شُکرَک لِلْمُحْسِنِ إِلَیک وَ أَمَّا حَقُّ إِمَامِک فِی صَلَاتِک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ تَقَلَّدَ السِّفَارَةَ فِیمَا بَینَک وَ بَینَ رَبِّک عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَکلَّمَ عَنْک وَ لَمْ تَتَکلَّمْ عَنْهُ وَ دَعَا لَک وَ لَمْ تَدْعُ لَهُ وَ کفَاک هَوْلَ الْمُقَامِ بَینَ یدَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنْ کانَ نَقَصَ کانَ عَلَیهِ دُونَک وَ إِنْ کانَ تَمَاماً کنْتَ شَرِیکهُ وَ لَمْ یکنْ لَهُ عَلَیک فَضْلٌ فَوَقَى نَفْسَک بِنَفْسِهِ وَ صَلَاتَک بِصَلَاتِهِ فَتَشْکرُ لَهُ عَلَى قَدْرِ ذَلِک وَ أَمَّا حَقُّ جَلِیسِک فَأَنْ تُلِینَ لَهُ جَانِبَک وَ تُنْصِفَهُ فِی مُجَازَاةِ اللَّفْظِ وَ لَا تَقُومَ مِنْ مَجْلِسِک إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ مَنْ تَجْلِسُ إِلَیهِ یجُوزُ لَهُ الْقِیامُ عَنْک بِغَیرِ إِذْنِک وَ تَنْسَى زَلَّاتِهِ وَ تَحْفَظَ خَیرَاتِهِ وَ لَا تُسْمِعَهُ إِلَّا خَیراً وَ أَمَّا حَقُّ جَارِک فَحِفْظُهُ غَائِباً وَ إِکرَامُهُ شَاهِداً وَ نُصْرَتُهُ إِذْ کانَ مَظْلُوماً وَ لَا تَتَبَّعْ لَهُ عَوْرَةً فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَیهِ سُوءاً سَتَرْتَهُ عَلَیهِ وَ إِنْ عَلِمْتَ أَنَّهُ یقْبَلُ نَصِیحَتَک نَصَحْتَهُ فِیمَا بَینَک وَ بَینَهُ وَ لَا تُسْلِمْهُ عِنْدَ شَدِیدَةٍ وَ تُقِیلُ عَثْرَتَهُ وَ تَغْفِرُ ذَنْبَهُ وَ تُعَاشِرُهُ مُعَاشَرَةً کرِیمَةً وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ الصَّاحِبِ فَأَنْ تَصْحَبَهُ بِالتَّفَضُّلِ وَ الْإِنْصَافِ وَ تُکرِمَهُ کمَا یکرِمُک وَ لَا تَدَعْهُ یسْبِقْ إِلَى مَکرُمَةٍ فَإِنْ سَبَقَ کافَأْتَهُ وَ تَوَدُّهُ کمَا یوَدُّک وَ تَزْجُرُهُ عَمَّا یهُمُّ بِهِ مِنْ مَعْصِیةٍ وَ کنْ عَلَیهِ رَحْمَةً وَ لَا تَکنْ عَلَیهِ عَذَاباً وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ الشَّرِیک فَإِنْ غَابَ کفَیتَهُ وَ إِنْ حَضَرَ رَعَیتَهُ وَ لَا تَحْکمْ دُونَ حُکمِهِ‏ وَ لَا بِرَأْیک دُونَ مُنَاظَرَتِهِ وَ تَحْفَظُ عَلَیهِ مَالَهُ وَ لَا تَخُنْهُ فِیمَا عَزَّ أَوْ هَانَ مِنْ أَمْرٍ فَإِنَّ یدَ اللَّهِ تَبَارَک وَ تَعَالَى عَلَى الشَّرِیکینِ مَا لَمْ یتَخَاوَنَا وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ مَالِک فَأَنْ لَا تَأْخُذَهُ إِلَّا مِنْ حِلِّهِ وَ لَا تُنْفِقَهُ إِلَّا فِی وَجْهِهِ وَ لَا تُؤْثِرَ عَلَى نَفْسِک مَنْ لَا یحْمَدُک فَاعْمَلْ بِهِ بِطَاعَةِ رَبِّک وَ لَا تَبْخَلْ بِهِ فَتَبُوءَ بِالْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ مَعَ التَّبِعَةِ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ غَرِیمِک الَّذِی یطَالِبُک فَإِنْ کنْتَ مُوسِراً أَعْطَیتَهُ وَ إِنْ کنْتَ مُعْسِراً أَرْضَیتَهُ بِحُسْنِ الْقَوْلِ وَ رَدَدْتَهُ عَنْ نَفْسِک رَدّاً لَطِیفاً وَ أَمَّا حَقُّ الْخَلِیطِ أَنْ لَا تَغُرَّهُ وَ لَا تَغُشَّهُ وَ لَا تَخْدَعَهُ وَ تَتَّقِی اللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَى فِی أَمْرِهِ وَ أَمَّا حَقُّ الْخَصْمِ الْمُدَّعِی عَلَیک فَإِنْ کانَ مَا یدَّعِی عَلَیک حَقّاً کنْتَ شَاهِدَهُ عَلَى نَفْسِک وَ لَمْ تَظْلِمْهُ وَ أَوْفَیتَهُ حَقَّهُ وَ إِنْ کانَ مَا یدَّعِی بَاطِلًا رَفَقْتَ بِهِ وَ لَمْ تَأْتِ فِی أَمْرِهِ غَیرَ الرِّفْقِ وَ لَمْ تُسْخِطْ رَبَّک فِی أَمْرِهِ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ أَمَّا حَقُّ خَصْمِک الَّذِی تَدَّعِی عَلَیهِ فَإِنْ کنْتَ مُحِقّاً فِی دَعْوَاک أَجْمَلْتَ مُقَاوَلَتَهُ وَ لَمْ تَجْحَدْ حَقَّهُ وَ إِنْ کنْتَ مُبْطِلًا فِی دَعْوَاک اتَّقَیتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تُبْتَ إِلَیهِ وَ تَرَکتَ الدَّعْوَى وَ أَمَّا حَقُّ الْمُسْتَشِیرِ فَإِنْ عَلِمْتَ أَنَّ لَهُ رَأْیاً حَسَناً أَشَرْتَ عَلَیهِ وَ إِنْ لَمْ تَعْلَمْ لَهُ أَرْشَدْتَهُ إِلَى مَنْ یعْلَمُ وَ حَقُّ الْمُشِیرِ عَلَیک أَنْ لَا تَتَّهِمَهُ فِیمَا لَا یوَافِقُک مِنْ رَأْیهِ وَ إِنْ وَافَقَک حَمِدْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حَقُّ الْمُسْتَنْصِحِ أَنْ تُؤَدِّی إِلَیهِ النَّصِیحَةَ وَ لْیکنْ مَذْهَبُک الرَّحْمَةَ لَهُ وَ الرِّفْقَ بِهِ وَ حَقُّ النَّاصِحِ أَنْ تُلِینَ لَهُ جَنَاحَک وَ تُصْغِی إِلَیهِ بِسَمْعِک فَإِنْ أَتَى بِالصَّوَابِ حَمِدْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ لَمْ یوَافِقْ رَحِمْتَهُ وَ لَمْ تَتَّهِمْهُ وَ عَلِمْتَ أَنَّهُ أَخْطَأَ وَ لَمْ تُؤَاخِذْهُ بِذَلِک إِلَّا أَنْ یکونَ مُسْتَحِقّاً لِلتُّهَمَةِ فَلَا تَعْبَأَ بِشَی‏ءٍ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى حَالٍ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ حَقُّ الْکبِیرِ تَوْقِیرُهُ لِسِنِّهِ وَ إِجْلَالُهُ لِتَقَدُّمِهِ فِی الْإِسْلَامِ قَبْلَک وَ تَرْک مُقَابَلَتِهِ عِنْدَ الْخِصَامِ وَ لَا تَسْبِقْهُ إِلَى طَرِیقٍ وَ لَا تَتَقَدَّمْهُ وَ لَا تَسْتَجْهِلْهُ وَ إِنْ جَهِلَ عَلَیک احْتَمَلْتَهُ وَ أَکرَمْتَهُ لِحَقِّ الْإِسْلَامِ وَ حُرْمَتِهِ وَ حَقُّ الصَّغِیرِ رَحْمَتُهُ فِی تَعْلِیمِهِ وَ الْعَفْوُ عَنْهُ وَ السَّتْرُ عَلَیهِ وَ الرِّفْقُ بِهِ وَ الْمَعُونَةُ لَهُ وَ حَقُّ السَّائِلِ إِعْطَاؤُهُ عَلَى قَدْرِ حَاجَتِهِ وَ حَقُّ الْمَسْئُولِ إِنْ أَعْطَى فَاقْبَلْ مِنْهُ بِالشُّکرِ وَ الْمَعْرِفَةِ بِفَضْلِهِ وَ إِنْ مَنَعَ فَاقْبَلْ عُذْرَهُ وَ حَقُّ مَنْ سَرَّک لِلَّهِ تَعَالَى أَنْ تَحْمَدَ اللَّهَ تَعَالَى أَوَّلًا ثُمَّ تَشْکرَهُ وَ حَقُّ مَنْ أَسَاءَک أَنْ تَعْفُوَ عَنْهُ وَ إِنْ عَلِمْتَ أَنَّ الْعَفْوَ یضُرُّ انْتَصَرْتَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَک وَ تَعَالَى وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِک ما عَلَیهِمْ مِنْ سَبِیلٍ وَ حَقُّ أَهْلِ مِلَّتِک إِضْمَارُ السَّلَامَةِ وَ الرَّحْمَةِ لَهُمْ وَ الرِّفْقُ بِمُسِیئِهِمْ وَ تَأَلُّفُهُمْ وَ اسْتِصْلَاحُهُمْ وَ شُکرُ مُحْسِنِهِمْ وَ کفُّ الْأَذَى عَنْهُمْ وَ تُحِبُّ لَهُمْ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِک وَ تَکرَهُ لَهُمْ مَا تَکرَهُ لِنَفْسِک وَ أَنْ یکونَ شُیوخُهُمْ بِمَنْزِلَةِ أَبِیک وَ شُبَّانُهُمْ بِمَنْزِلَةِ إِخْوَتِک وَ عَجَائِزُهُمْ بِمَنْزِلَةِ أُمِّک وَ الصِّغَارُ بِمَنْزِلَةِ أَوْلَادِک وَ حَقُّ الذِّمَّةِ أَنْ تَقْبَلَ مِنْهُمْ مَا قَبِلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُمْ وَ لَا تَظْلِمَهُمْ مَا وَفَوْا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِعَهْدِهِ.

[۱] من‏ لایحضره ‏الفقیه ج : ۲ ص : ۶۱۹

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *