معیارهای تحقق یک مکتب در علم و بررسی معیارهای تنوع مکاتب فقهی

ردیف

نوع اختلاف

زیرشاخه

مصداق اختلاف

۱

اختلاف در مبانی

اختلاف در مبانی کلامی

۱.   قلمرو دین منحصر در امور اخروی است یا امور دنیایی را نیز در بر می‌گیرد.

۲.  قلمرو سنت، همه رفتارهای معصوم است یا بین رفتارهای حاکمیتی ومرجعیت‌دینی با رفتارهای شخصی باید تمایز گذاشت.

۳.  کلیه شوون معصوم، در زمان غیبت به فقیه منتقل می‌شود یا فقط امور حسبه و تبلیغی و قضاوت

۴.  کلیه احکام دین، ابدی است یا تابع شرایط زمان و مکان است.

اختلاف در مبانی تفسیر متن

۱.   تفسیر کتاب و سنت منحصر به معصوم است یا غیرمعصوم نیز می‌تواند تفسیر کند.

۲.  قواعد تفسیر را باید از روایات اخذ کرد یا اینکه قواعد تفسیر تابع سیره عقلائیه است.

۳.  اشتراط احاطه بر فضای صدور متن یا عدم اشتراط

۴.  ملازمه عقل و شرع یا عدم ملازمه و حجیت دلالت‌های التزامی

۵.  دخالت فقیه در موضوع‌شناسی یا عدم ارتباط با او

اختلاف در مبانی حدیث شناسی

۱.   اعتبار کتب روایی قدماء

۲.  فقط اعتبار خبر ثقه

۳.  اعتبار خبر موثوق‌الصدور

۲

اختلاف در منابع

اختلاف در تعداد منابع

۱.   انحصار به کتاب و سنت

۲.  افزودن عقل به دو منبع فوق

۳.  افزودن سیره عقلاء به سه منبع فوق

۴.  افزودن اجماع به منابع فوق

اختلاف در تفسیر منابع

اختلاف در اینکه:

۱.   عقل و سیره و اجماع، منبع مستقل در کنار کتاب و سنت هستند یا ابزار کشف از کتاب و سنت

۲.  سیره عقلاء منبع مستقل است یا ابزار کشف از مراد شارع

اختلاف در شرایط اعتبار منابع

اختلاف در:

اعتبار منابع ظن‌آور

۳

اختلاف در روش‌ها

اختلاف در اصل روش

روش عقلی و عقلایی یا فقط روش فهم مورد تایید نقل

اعتبار تمسک به دلیل واحد، یا ضرورت تجمیع بین ادله مربوطه (روش انفرادی یا انضمامی)

اختلاف در قلمرو اعتبار روش