بسم الله الرحمن الرحیم

دسته‌ها
ضمائم

جدول شاخص‌های ارزیابی یک نظریهٔ علمی

ارزیابی نظریهٔ…………………………………………………… به شرح زیر ارائه می‌گردد:

محورهای نظریه‌

ردیف

شاخص مورد ارزیابی

ضریب

امتیاز

از صفر تا ده

زبان و مفاهیم و متغیرهای نظریه

۱              

زبان قابل فهم

۱

 

۲             

ساختار شفاف (محوربندی که به سهولت قابل تشخیص است)

۱

 

۳             

تعیین و تعریف مفاهیم و متغیرهای اصلی (به راحتی قابل تشخیص هستند)

۱

 

سازه‌ها، ابعاد و محورهای اصلی نظریه

 (قدرت پردازش نظریه)

۴             

توصیف مسالهٔ اصلی نظریه (آنچه دغدغه حل آن را دارد)[۱]

۲

 

۵             

توصیف[۲] فرضیه (پاسخ به مسأله فوق) در قالب جملات خبری مشخص

۲

 

۶             

توصیف انگیزه توجه به مسأله نظریه (بستر پیدایش نظریه)

۱

 

۷             

توصیف اصول موضوعه و مبانی و مبادی معرفتی نظریه (پارادایم تفصیلی)[۳]

۱

 

۸             

توصیف روش‌شناسی تولید نظریه و روش استدلال

۲

 

۹             

شفاف بودن[۴] «استدلال و تبیین» برای فرضیه[۵]

 (بالخصوص مشخص کردن قاعده و قانون کلی‌ای که تبیین در ذیل آن انجام می‌شود)

۴

 

آثار نظریه

۱۰           

ارائه نمونه‌ها و شواهد برای صدق فرضیه (کاربرد نظریه) در عمل[۶]

۲

 

۱۱            

ارائه توصیه برای چگونگی استفاده از نظریه

 (عبور از چیستی‌ها و چرایی‌ها و رسیدن به چگونگی‌ها)

۳

 

۱۲           

میزان سازگاری و انسجام درونی و بیرونی[۷]

 (سازگاری[۸] با قطعیات قبلی خودش و نظریات معتبر دیگر دارد؟ )

۴

 

۱۳           

میزان جامعیت نظریه نسبت به تمام مفاهیم و روابط و آثاری که احتمالا به مسأله نظریه مربوط هستند.[۹]

۳

 

۱۴           

میزان مانعیت نظریه نسبت به ورود مفاهیم و روابط و آثار نامرتبط

 (شاخص تمیز موارد واقعی از توهمی و غیرواقعی یا غیرمرتبط را داده است یا نه؟ )

۴

 

۱۵           

ارائه پیش بینی علمی و در اختیار قرار دادن قدرت کنترل

۴

 

۱۶           

قابلیت آزمایش و اجرا

۲

 

۱۷           

بازتولید و تکرار عمل به نظریه ممکن است

۴

 

۱۸           

ایجاد قدرت تصمیم‌گیری

۱

 

۱۹           

قدرت آینده سازی و روندسازی (پیشرو بودن نظریه)

۱

 

۲۰          

تضادهایی توسط این نظریه حل می‌شود.

۱

 

۲۱           

موقعیت خود را در تاریخ علم مشخص کرده است

۱

 

۲۲          

کارآمد است (تعادل هزینه و منفعت در آن بهتر از موارد مشابه است)

۲

 

۲۳          

مسائل علمی جدیدی بواسطهٔ این نظریه مطرح می‌شود.

۱

 

۲۴          

نقاط خلاء، ابهام و مجهولات باقی‌مانده را مشخص کرده است.

۱

 

۲۵          

اصلاح‌پذیر و قابل ارتقاء به نظر می‌رسد.

۱

 


  1. با ذکر مسأله اصلی و تاکید بر «مسائل و مواردی که قصد پرداختن به آنها را ندارد»[]
  2. تعیین مشخص موضوع، محمول، قیود، متعلقات، شرایط[]
  3. مقصود از پارادایم تفصیلی= ذکر مبانی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه، انسان‌شناسانه، جامعه‌شناسانه، ارزش‌شناسانه، …[]
  4. شفاف بودن = ایجاد تمایز میان مفاهیم، ارائه تفسیر در موارد ابهام[]
  5. مشخص بودن صغری، کبری، حد وسط، مقدم، تالی، ملازمه[]
  6. عملیاتِ «توجیه»[]
  7. انسجام درونی یعنی نباید آثار مفاهیم و روابط موجود در نظریه متضاد یا متناقض باشد. تمام محمولها که روی موضوع واحد سوار میشوند باید یک شبکه نظام مند و هدفمند بین سازه ها و مفاهیم و گزاره ها ایجاد کنند. و انسجام بیرونی یعنی باید با بدیهیات و اصول موضوعه قطعی سازگار باشد.[]
  8. سازگاری یعنی: قدرت تحلیل و تبیین اطلاعات قبل از طرح شدن این نظریه[]
  9. در شش لایهٔ: تعریف‌ها، توصیف‌ها، تبیین‌ها، تفسیرها، توجیه‌ها و توصیه‌ها[]

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.