منتشر شده در:
فصلنامهٔ کتاب نقد، شمارهٔ ۴۴، پاییز ۱۳۸۶
شناسنامه بحث:
موضوع بحث: بررسی مقاصد و اهداف دین
انگیزه توجه به موضوع: خلاء نظام‌ها و ساختارهای دینی در محیط رقابت برای مدیریت زندگی جهانی
ضرورت بحث: نیازمندی ظهور تمدن موعود به مطالبه نظام‌ها و ساختارهای دینی
ساختار بحث: بررسی هویت دین، اهداف دین از منظر برون‌دینی، مقصود از عدل شبکه‌ای، هدف نهایی: احساس خداوند، اهداف دین از منظر درون‌دینی، تکامل و حرکت به‌سوی بی‌نهایت
کلیدواژه‌ها: تعریف دین، اهداف دین، عدل‌شبکه‌ای، حضور خداوند، مقاصد الشریعه
چکیده بحث:
دین برنامة حرکت انسان به‌سوی خدا، در ضمنِ زندگی در دنیا و ساختارهای دنیایی است. تعابیری که خودِ دین نسبت به هویت خودش دارد نیز بیانگر همین واقعیت است.
بحث اهداف دین به جهت دست‌یابی به هویت گزاره‌های دین و ظرفیت معنایی آنها برای برنامه‌سازی و سیستم‌سازی در زندگی، اهمیت حیاتی دارد چرا که اگر اثبات شود اهداف دین فقط به مناسباتِ فردی فقط انسان و فقط در رابطه عبادی با خدا منحصر نیست بلکه تمام ساختارها و سیستم‌های زندگی موجودات را در شبکه‌ای از روابط با یکدیگر در بر دارد تا با ایجاد عدلِ شبکه‌ای، بشریت بتواند احساس اجمالی خود از وجود خداوند را به احساس و ادراکی تفصیلی از علم و قدرت و حیات بی‌نهایت او برساند، در این صورت گزاره‌های دین ظرفیتی نه صِرفاً عبادی و نه صِرفاً ارشادی و نه صِرفاً امضایی، بلکه ظرفیتی برنامه‌ریزانه و راهبردی برای تولید سیستم‌ها و ساختارهای مورد نیاز در زندگی دنیایی برای عبور و اتصال به خداوند خواهند داشت
در این نوشتار از دو منظرِ برون‌دینی و درون‌دینی به تحلیل اهداف دین پرداخته شده است و در نهایت اهداف دین در دو لایه ارائه شده است؛ دین، در لایة میانی و زمینه‌ساز، عدل شبکه‌ای را، و در لایة نهایی، حسّ حضور خداوند(شاخص عبودیت) را هدفِ خود می‌داند.
دین برای تحقق این اهداف سیستم‌های خداافزا را برای بشریت طراحی و ارائه کرده است تا بشر به‌طور موازی در عین حال که نیازهای دنیایی خود را مدیریت می‌کند با حرکت و جریان در این سیستم‌های مدیریتی، حسّ روزافزون از حضور خداوند در قلب و دل خود بیابد.
این دو هدف به صورت اهداف تفصیلی هجده‌گانه‌ای متخذ از تعابیرِ خودِ دین نیز ارائه گردیده‌اند.
توجه به اهداف دین در فرآیند اجتهاد و استخراج سیستم‌های زندگی از منابع دین سبب کارآمدی دین در محیط رقابت با نظرات و سیستم‌های بشری شده و انتم الاعلون ان کنتم مومنین را اعلان می‌دارد.