اخلاق حرفه‌ای (با رویکرد آموزش اخلاق)

عنوان:

یا

ساختار آموزشی اخلاق

مسألۀ بحث:

«شاخص عملکرد اخلاقی در فضای سازمانی» چیست؟ چرا و چگونه؟ (اخلاق در مقیاس سازمانی و شخصیت حقوقی)

پیش‌فرض‌ها:

اخلاق = تنظیم رفتار

علم اخلاق= دانش چگونگی تنظیم رفتارها (نَه فقط تعیین رفتارهای خوب و بد)

فضای حقوقی و قانونی = تنظیم الزامی رفتار، برای تحقق خواسته‌های ذی‌حق (به طوری‌که اگر انجام نشود «جرم» محسوب می‌شود و مجازات دارد.)

علم حقوق =دانش تعیین حداقل‌های الزامی و غیرقابل صرف‌نظر نسبت به رفتارها (در روابط جمعی)

فرضیۀ بحث:

اخلاق حرفه‌ای = چگونگی تنظیم رفتارها در محیط کار و سازمان، برای تحقق اهداف سازمانی (نه اهداف شخصی) و چگونگی تنظیم رفتارهای مربوط به شخصیت حقوقیِ انسان (نَه شخصیت حقیقی)
مسؤولیت‌پذیری، در فضای حقوقی قانونی معنی‌دار است (قانون‌مداری) نه در فضای اخلاقی؛ یعنی: هویت اخلاق حرفه‌ای، بسیار بیشتر ‌از «مسؤولیت‌پذیری» است.
هسته اصلی تمام بی‌اخلاقی‌ها و بداخلاقی‌ها، رفتار براساس پسند و نفع صِرفاً شخصی در فرآیندهای کاری است. (خودمحوری)
هسته اصلی اخلاق حرفه‌ای= تنظیم روابط برای رسیدن به حداکثر نفع و آرامش جمعی.
کد طلایی اخلاق حرفه‌ای= حداکثرسازی نفع و رضایت مرتبطین (هم نفع‌رسانی، هم تلاش برای ایجاد احساس رضایت)
در اخلاق حرفه‌ای، امتیازخواهی و امتیازدهی برای منافع شخصی جایی ندارد.
سه شاخص اصلی اخلاق حرفه‌ای= خدمت‌رسان باش+ قدردان باش+ توقع نداشته باش (انتقال حسّ همیاری+ انتقال حسّ دیده‌شدن+انتقال حسّ عدم انتظار)

تابلوی مرکزی اخلاق حرفه‌ای
خدمت‌رسانی کن؛ قدردان باش؛ امتیاز نخواه.

تبیین بحث:

جدول زیر، موضوعات و مسائلی است که زیرساخت‌های اخلاق را شکل می‌دهند:

سؤال	خیلی مهم (تأثیرگذار در تصمیمات حیاتی)	مهم (تأثیرگذار در بهبود زندگی)	معمولی (تأثیر ناچیز در کیفیت زندگی)	بی فایده (اتلاف وقت)
۱. چگونه زندگی کنم؟
۲. چه فرهنگی داشته باشم؟
۳. با ادب بودن یعنی چگونه بودن ؟
۴. عدالت چیست وعادل کیست؟
۵. ملاک تعیین خوب بودن یا بد بودن یک کار چیست؟
۶. ملاک تعیین درست یا غلط یک کار چیست؟
۷. انسان چگونه انتخاب می کند؟
۸. ارزش یک کار چگونه تعیین می شود؟
۹. انسان مسئول است یعنی چه؟
۱۰. انسان وظیفه دارد یعنی چه؟
۱۱. مسؤولیت و وظیفه ما کجا تعیین می‌شود؟ و چرا؟
۱۲. باید و نبایدها از کجا بوجود آمده اند؟
۱۳. آیا هر باید ونبایدی لازم الاجراء است؟
۱۴. چه بایدها ونباید هائی لازم الاجراء هستند؟
۱۵. آیا هر اخلاقی را باید تحمل کرد؟
۱۶. استاندارد یک اخلاق انسانی چیست؟
۱۷. اصلا چرا باید اخلاقی را رعایت کنیم؟
۱۸. شخصیت انسان به چیست؟
۱۹. شخصیت انسان چگونه شکل می گیرد؟
۲۰. یک جامعه ایده آل چگونه است؟

نقشه زیر نیز محورهای اصلی مباحثی است که در «اخلاق حرفه‌ای» مطرح می‌شود: (نقشه کتاب اخلاق حرفه‌ای تألیف دکتر احد قراملکی)

جدول زیر نیز محورهایی است که در کارگاه آموزشی اخلاق حرفه‌ای مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد:

محورها	مسأله مورد بحث
۱	ارزیابی وضعیت موجود + توصیف اولیه از وضعیت مطلوب + کشف راهبرد حرکت از وضعیت موجود به مطلوب هویت اخلاق حرفه‌ای و تفاوت آن با قوانین کاری
۲	ساختار یک سیستم اخلاقی + هویت کُدهای اخلاقی + شاخص‌های انسان سالم
۳	سیستم تصمیم‌گیری و انتخاب + معادلات تصمیم + نظام محاسبات نفع و ضرر + نظام زیبایی‌شناسی
۴	نقشه راهبردی زندگی + محورهای ارتباطی + استاندارد اخلاق در هر محور
۵	هویت پروتکل‌های اخلاقی + مطالعه تطبیقی میان برخی پروتکل‌های اخلاق حرفه‌ای
۶	تدوین پروتکل اخلاق مربوط به حرفه مخاطبین (مثلا اخلاق پزشکی یا اخلاق مهندسی یا…) برنامه‌ای برای ارزیابی و ارتقاء مستمر رفتارهای خودارائه دهید. پروتکل «اخلاق حرفه‌ای» را براساس دیدگاه خودتان تدوین کنید. (باید منطق و روش تدوین آن را در ابتدا بیان کنید.) چه جمله‌ای روح کلی این شیوه‌نامه را بیان می‌‌کند؟ + چند ماده دارد و در قالب چه جملاتی ارائه می‌شود؟ جملاتی را بنویسید که حاضر باشید در یک تابلو با نمایی واضح و در دید مراجعه‌کنندگان، بالای سر خود نصب کنید.

شرکت‌کنندگان در یک کارگاه اخلاق حرفه‌ای به سؤال «بحران، ‌آسیب، مشکل، اختلال اصلی در اخلاق محیط کار شما چیست؟ » پاسخ‌های زیر را دادند:

عدم توجه به شأن انسانی عاطفی مراجعه‌کننده، و فقط توجه به خواست اصلی او
عدم توجه به هزینه و وقت مراجعه‌کننده
خودمحوری در محیط کار و عدم توجه به وجود و موقعیت دیگران
حداکثرسازی منافع شخصی در فرآیندهای کاری
عدم تلاش برای ارتقاء و بهینه‌سازی محیط کار و فرآیندهای کاری

مشکلات فوق در یک قدر مشترک تجمیع می‌شوند: رفتار براساس ملاحظات شخصی در فرآیندهای کاری

همان شرکت‌کنندگان به سؤال «راهبرد و راهکاراصلاح وضعیت موجود چیست؟ » پاسخ‌های زیر را دادند:

تولید پروتکل اخلاق حرفه‌ای
برجسته‌سازی مؤلفه‌های اخلاقی حرفه‌ای و آموزش اخلاق حرفه‌ای به صورت عملی
تنظیم سیستم پاداش و مواخذه براساس پروتکل‌های اخلاقی (نه فقط دستورالعمل‌های حقوقی)
تمرینِ قرار گرفتن در جایگاه فرد مقابل (مراجعه‌کننده، همکار، زیردست، مدیر، خدمت‌کننده و…)
تمرین ایجاد حسّ خوشایند در فرد مقابل (بواسطه احساس دیده شدن، احساس عدالت، احساس اهمیت‌داشتن، احساس احترام، احساس مهربانی، احساس همدلی و همراهی)

امام سجاد علیه‌السلام، در بیاناتی که تحت عنوان «رساله الحقوق» معروف شده است، مؤلفه‌های مرتبط با انسان را فهرست کرده و برای هر یک از آنها «ساخص تنظیم رفتار اخلاقی» ارائه فرموده‌اند:

ردیف	مورد حق	نوع حق	سعی می‌کنم انجام دهم
۱	خدا	تنظیم زندگی و تصمیم‌ها، فقط براساس رضایت او
۲	روح خودم	تلاش هم در ذهن و فکر، و هم در احساس و قلب برای متصل کردن آن به خدا
۳	زبان	راست‌گویی ترک زیاده‌گویی خوب حرف زدن با مردم
۴	گوش	گوش نکردن به: غیبت، اسرار شخصی دیگران، موسیقی
۵	چشم	نگاه نکردن به نامحرم استفاده از آن برای درس‌آموزی و عبرت گرفتن
۶	دست	استفاده نکردن از اموال دیگران، غصب
۷	پا	نرفتن به جاهایی که خدا نمی‌پسندد
۸	شکم	نخوردن غذای حرام قبل از سیرشدن کامل دست کشیدن از غذا
۹.	عورت	پوشاندن حفظ از زنا حفظ از استمناء
۱۰	نماز	با تمام وجود، خود را در برابر خدا دیدن حوصله کردن در به جا آوردن اجزاء آن
۱۱	حج	به جا آوردن با انگیزه پناه بردن به دامان خداوند
۱۲	روزه	حفظ گوش و چشم و ذهن و قلب از آنچه خدا نمی‌پسندد
۱۳	صدقه	باور داشته‌ باشی که جلب رضای خداست
۱۴	قربانی	فقط به انگیزه قرب به خدا انجام دهی، نه جلب توجه دیگران
۱۵	فرمانروا	سبب خشم او نشوی (جز در حرام)
۱۶	استاد	احترام گذاشتن ساکت بودن و خوب گوش دادن پوشاندن عیوب او راجع به دیگران در حضور او صحبت نکردن
۱۷	رئیس	انجام دستوراتش (جز در حرام)
۱۸	زیردست	عدالت در رفتار و گفتار گذشت از خطاهای غیرعمدی به تاخیر انداختن مجازات تا حد امکان شکر خدا برای اینکه نعمت آقایی به تو داده است
۱۹	شاگرد	از آنچه باید به آنها بیاموزی دریغ نکنی فشار به آنها وارد نکنی از روش‌های اثرگذار استفاده کنی
۲۰	زن	باور داشته باشی که خداوند او را برای هم‌نشینی با تو قرار داده است به او احترام بگذاری با او مدارا کنی از خطای او چشم‌پوشی کنی
۲۱	خدمتکار	باور داشته باشی که او انسانی مانند تو است همانطور که دوست داری با تو رفتار شود با او همانطور رفتار کنی اگر او را دوست نداری آزارش ندهی
۲۲	مادر	خوب با خودت مرور کنی که او تمام وجودش را برای تو گذاشت و تو هر چه کنی توان جبران نداری پس با تمام وجود در خدمت او باش
۲۳	پدر	باور داشته باشی که اصل وجودت از اوست هر کمالی که در خودت می‌بینی بدانی که اصل آن که وجود توست از پدرت رسیده قدردان پدرت باشی
۲۴	فرزند	باور داشته باشی که او جزوی از توست باور داشته باشی که نسبت به تربیت او، مورد سؤال و بازخواست قرار می‌گیری خدا را به او معرفی کنی برای زندگی براساس رضای خدا به او کمک کنی
۲۵	برادر	باور داشته باشی که او می‌تواند نیروبخش به تو باشد از او برای غیر رضای خدا استفاده نکنی به او در زندگی کمک کنی خیرخواه او باشی
۲۶	نجات‌دهنده	تا آخر عمر، کمک به او را اولویت خود بدانی
۲۷	خوبی‌کننده	از او تشکر کنی خوبی‌هایش را بیان کنی از ته دل برای او دعا کنی
۲۸	اذان‌گو	توجه کنی که او تو را به یاد خدا می‌اندازد قدر او را بدانی و از او تشکر کنی
۲۹	امام جماعت	توجه کنی که او سخنگوی تو در برابر خدا قرار گرفته است به اندازۀ چنین موقعیتی به او احترام بگذاری و از او تشکر کنی
۳۰	هم‌نشین	با حوصله و نرمی با او رفتار کنی در پاسخ به حرف‌های او، تندی نکنی با اجازه او، او را ترک کنی بدی‌های مجلس او را فراموش کنی سخن خوب برای او بگویی
۳۱	همسایه	حافظ منافع او باشی به او احترام بگذاری در مشکلات به یاری او بشتابی به دنبال عیوب او نباشی نسبت به بدی‌هایش گذشت کنی
۳۲	همراه	همانطور با او رفتار کنی که دوست داری با تو رفتار شود در انجام کارها، پیش‌دستی کنی جلوی کارهای نادرست او را بگیری بار برای او نباشی
۳۳	شریک	وکیل و امین او باشی بدون جلب نظر او، تصمیم‌گیری نکنی هیچ ضرری چه کم و چه زیاد به او نرسانی
۳۴.	دارایی	از راه حلال و انصاف آن را به دست بیاوری جز در موارد واقعی مصرف نکنی به کسی که قدر آن را نمی‌داند ندهی از آن برای جلب رضای خدا بهره‌برداری کنی بخیل نسبت به آن نباشی
۳۵	طلبکار	حق او را بدهی اگر نداری، با گفتار خوب، رضایت او را جلب کنی
۳۶	دوست	او را فریب ندهی به ضرر او کاری انجام ندهی در ارتباط با او فقط رضای خدا را در نظر بگیری
۳۷	دشمن	اگر حرف حقی می‌زند بپذیری اگر حقی دارد، حقش را به او بدهی اگر حرف باطل می‌زند، براساس رضای خدا با او رفتار کنی نه براساس خشم خودت اگر تو حرف باطل می‌زنی و او به خاطر آن با تو دشمن است، از خدا بترسی و دست از باطلت برداری
۳۸	مشورت‌خواه	اگر نظر درستی داری، به او مشورت بدهی اگر اطلاعی نداری، او را به فرد مطلعی راهنمایی کنی
۳۹	مشورت‌دهنده	اگر نظری خلاف میل تو داد، او را متهم نکنی اگر نظری مطابق میل تو داد، شکرگذار خدا باشی
۴۰	نصیحت‌کننده	خوب به او گوش دهی اگر درست می‌گوید شکر خدا کنی و از او تشکر کنی اگر نادرست می‌گوید بر او پرخاش نکنی و او را متهم نکنی که قصد آزار دارد اگر یقین داری قصد آزار دارد بی‌تفاوت باشی
۴۱	نصیحت‌خواه	خیر او را بگویی با رفق و مدارا با او صحبت کنی
۴۲	بزرگسال	احترام فراوان بگذاری جلوتر از او راه نروی اگر رفتار نادرستی با تو کرد تحمل کنی
۴۳	خردسال	با او مدارا کنی در آموزش او، درشتی نکنی عیوب او را به رُخ‌اش نکشی سعی در یاری او داشته باشی
۴۴	فقیر	به اندازه نیازش به او بدهی
۴۵	کمک‌کننده	اگر کمک کرد از او تشکر کنی اگر کمک نکرد او را متهم نکنی و عذر او رابپذیری
۴۶	خوشحال‌کننده	سپاس خدا را بگویی که این نعمت را به تو داده است از او تشکر کنی
۴۷	ناراحت‌کننده	از او بگذری اگر این گذشت سبب خرابی می‌شود، با کمک‌گرفتن از دیگران، مشکل را رفع کنی
۴۸	هم‌کیشان دینی	همیشه به دنبال خیر و رشد آنها باشی به دنبال اصلاح امور باشی به آنها آزار نرسانی هر چه برای خود می‌پسندی برای آنها هم بپسندی بزرگترها را پدر خود یا مادر خود و کوچکترها را برادر خود یا خواهر خود ببینی
۴۹	غیرمسلمانان	ظلم به آنها نکنی بیش از آنچه خدا از آنها خواسته است مطالبه نکنی

نتایج، آثار و لوازم پذیرش فرضیه:

مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:

دین‌شناسی،

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ