موضوع بحث:
«توصیف ایده تألیف کتاب آشنایی با عرفان شیعی فقاهتی»
مسألهٔ بحث:
علم عرفان، در دیدگاه تشیع با رویکرد فقه‌مدارانه چگونه است؟ چه آثاری دارد؟ نقش عرفان در تمدن‌سازی چیست؟
فرضیهٔ بحث:
- تمدن اسلام، تمدن عرفان‌محور است.
- عرفان شیعی فقاهتی = شهودهایی که با سنجش کتاب و سنت و عقل، ارزیابی شده‌اند و راه ارتقاء علوم حصولی عقلانی را به علوم حضوری قلبی نشان می‌دهند.
- عرفان، به گونه‌ای باید آموزش داده شود که متعلّم:
- بتواند اثبات کند[۱] قلب مانند ذهن از منابع شناخت است و دستگاه ادراکی منسجمی دارد.[۲]
- بتواند عدم کفایت ذهنیات و نیاز انسان به شهود قلبی را تصویر و اثبات کند.
- بتواند کیفیت ربط مخلوقاتِ محدود با خالق نامحدود و کیفیت حضور و عملکرد خداوند در هستی[۳] را تبیین و اثبات نماید.[۴]
- بتواند کیفیت ربط نفس انسان با خداوند را تبیین و اثبات نماید.
- مراحل و عوالم فیما بین نفس انسان و خداوند[۵] را توصیف کند و برای مدّعای خود استدلال بیاورد.
- بتواند خصوصیات شهود، واردات و خواطر صادق را در هر مرحله توصیف، مستدل و تطبیق کند.[۶]
- بتواند کیفیت عبور از هر مرحله و ارتقاء به عالم برتر را توصیف، مستدل و تطبیق نماید.
- بتواند شهودهای کاذب و خلاف را حدس بزند و با ارائهٔ شواهد و معیارها، عدم اعتبار آن را اثبات نماید.
- برای هر یک از موارد فوق، مدّعای نگرش‌های رایج و رقیب را بشناسد و بتواند در یک جدول تطبیقی با نگرش عرفان اسلام، به قضاوت مخاطب بگذارد.
- تحلیل‌های عرفانی در تفسیر آیات و روایات مرتبط با موضوعات عرفان[۷] را بفهمد و اعتبارسنجی کند.
- بتواند از اشعار با مضامین عرفانی در ادبیات فارسی و عربی برای انذار و تبلیغ، وعظ و خطابه استفاده کند و محتوای این اشعار را برای مخاطب توضیح دهد.
- بتواند «انسان کامل» و «ولی الله» را بر اساس نگرش اسلام، توصیف کند به گونه‌ای که مخاطب احساس کند با بشری زمینی که محتویات قلبی ملکوتی دارد روبروست و تصوّری «قابل برقراری ارتباط» از او حاصل کند و بتواند اثبات کند وجود انسان کامل برای هستی ضروری است و توضیح دهد که انسان کامل چگونه در مدیریت هستی نقش دارد؟
- بتواند راهبردهای حرکت به سوی این کمال را توصیف، مستدل و تطبیق کند.[۸]
- عرفان های کاذب و ناقصِ دارای طرفداران قابل توجه[۹] را بشناسد و بتواند در یک جدول تطبیقی به قضاوت مخاطب بگذارد و بتواند حداقل یک نقد بر آنها وارد سازد.
حداقلی قطعی:
بتواند امکان رسیدن به شهود خداوند، کیفیت این شهود و مراحل آن را تبیین کند.
(تفصیل بحث در: «حکمت و عرفان»)
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
علوم حوزوی، عرفان شیعی فقاهتی، علوم قلبی، شهود، حکمت متعالیه
- در تمام مواردِ «اثبات کند» در علم عرفان، منظور اثبات با برهان عقلی است. (استفاده از شهود برای تبیین و استفاده از برهان برای اثبات صدق و اعتبارِ شهود) [↩]
- خصوصیات علم حضوری، کیفیت پیدایش و تحولات آن.[↩]
- فعل و فیض خداوند؛ تجلیات اسماء و صفات الهی.[↩]
- بتواند به این سؤال پاسخ دهد که «اگر خداوند بینهایت است و همه جا را پُر کرده است پس موقعیت بقیهٔ موجودات چیست؟ ».[↩]
- مانند: عالم مثال، خیال، ملکوت، جبروت، لاهوت، قوس صعود و نزول، حضرات خمس، احدیت، واحدیت، وجود منبسط، فیض اقدس و مقدس.[↩]
- بتواند فهرستی از شهودهای قطعی و رؤیاهای صادق تهیه کند و از آنها برای تبیین و تذکار کیفیت ربط ملک و ملکوت استفاده نماید.[↩]
- مانند آیات و روایات توحیدیه، برخی خطب نهج‌البلاغه، روایات کیفیت انتشاء اسماء الله، روایات تجلّی و ظهور، لقاء الله، مقام ولایت…[↩]
- نمونه و مصداق قابل درک برای مخاطب عرضه کند.[↩]
- اعمّ از داخلی و خارجی مانند اکنکار، اشو، کاستاندا، ذن، و…[↩]