موضوع بحث:
«توصیف ایده تألیف کتاب زبان‌شناسی کاربردی حوزوی»
مسألهٔ بحث:
مباحث زبان‌شناسی چه کمکی به مباحث ادبیاتی و اصول فقهی در حوزه می‌کند؟ (ظرفیت‌شناسی زبان‌شناسی برای تحلیل‌های ادبیات عرب و اصول فقه)
فرضیهٔ بحث:
- علت توجه به علم زبان‌شناسی:
متن‌محوری در علوم و معارف حوزوی (به دلیل قرآن‌محوری و حدیث‌محوری)، و غنا و عمق ادبی کلمات و جملات به کار رفته در منابع دین، و فاصله ما با زبان مبدء در صدر اول نزول قرآن، سبب شده است تا تحلیل‌های زبانی، نقش بسیار حیاتی را در کشف نظر خداوند از منابع دین، ایفا کنند. کشف «معنا و منظور» شارع در علم فقه و اصول‌فقه، در علم تفسیر، در علم فقه‌الحدیث، هسته مرکزی این علوم به شمار می‌رود. تحلیل‌های زبانی، به وفور در این علوم به کار برده شده‌اند.
این ابزارهای زبانی و تحلیل زبانی، در ادبیات، منطق و اصول فقه، مورد بررسی و منضبط‌سازی و موجّه‌سازی قرار گرفته‌اند. تعلیل‌هایی که در کتب ادب عرب (در صرف، نحو و بلاغت) برای قواعد زبانی و طیفی از تغییرات در زبان، به کار می‌روند، از همین مقوله می‌باشند. این تعلیل‌ها به «تعلیل‌های بعد الوقوع» معروف هستند که سبب شده است در حدّ یک حدس تنزل پیدا کنند و اعتباراتی تکلّف‌آمیز تلقی شوند در حالی‌که قواعد زبانی اعتباریاتی هستند که منشأ انتزاع حقیقی دارند و هر فردی به هر نحوی که بخواهد نمی‌تواند قواعد بین‌الاذهانی را تحلیل و تبیین کند. علم زبان‌شناسی، قدرت کشف این منشأ انتزاع‌ها و قواعد حاکم بر زبان را فعال می‌کند. - زبان = تنظیم‌های ذهنی (متاثر از فضای روحی روانی) برای تنظیم دستگاه گویایی به جهت تولید جملات به منظور انتقال «معنی و منظور»، با هدف ایجاد عکس‌العملی در مخاطب
- قواعد زبانی = مجموعه قضایای اعتباری هستند که انتزاع شده از روابط علت‌و معلولی و تلازمی موجود میان مفاهیم و میان پدیده‌ها و تحت تأثیر ساختارهای ذهنی، روحی روانی، اجتماعی، طبیعی می‌باشند. (اعتباریات بعدالاجتماعی که دارای منشأ انتزاع حقیقی می‌باشند.)
- علم زبان‌شناسی = بحث و بررسی پیرامون منشأ انتزاع قواعد زبانی و علت تغییر زبان و اختلاف زبآنها (علم توصیف و تبیین پدیده‌های زبانی)
- شناخت ساختارهای ذهنی و ساختارهای روحی و ساختارهای طبیعی موثر در ذهن و روح و دستگاه گویایی، روح زبان‌شناسی است.
- فقه‌اللغه = زبان‌شناسی زبان عربی
- تمام جملات دارای زیرساخت و روساختی هستند که برای کشف معنی جمله باید زیرساخت را کشف کرد و نحوه تغییر به روساخت را تعلیل نمود.
- نمونه مسائل زبان‌شناسی کاربردی حوزوی:
منشأ پیدایش ریشه‌های کلمات، منشأ پیدایش وزن در کلمات و تغییرات وزنی، نحوه پیدایش جملات و رابطه هم‌نشینی و جانشینی در کلماتِ یک جمله، پدیده اِعراب و ربط آن با معنا و حالت‌های معنایی، پدیده لهجه‌ها و هویت لهجه فصیح، مناسب حروف با معانی، هویت اشتقاق، نحوه پیدایش گسترش‌ها در تعبیر، نحوه شکل‌گیری قاموس‌های لغت، مکاتب ادبی؛ قواعد تحلیل یک جمله برای کشف معنی، کیفیت کشف زیرساخت جملات (اصل‌ها) و علل تغییر از حالت اصل به حالت استعمال‌شده، نحوه تولید معنا و سطوح و لایه‌های معنایی و…
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
علوم حوزوی، زبان‌شناسی، معناشناسی، بیولوژی نص، نظریه‌های تفسیر متن